10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı 4.Ünite Günlük Planı

KONULAR:

Destan türü

( tanımı, özellikleri, çeşitleri, doğuş nedenleri ve oluşum aşamaları   )

*Dünya ve Türk Edebiyatında Destan

(  İslamiyet’in kabulünden önceki dönemden alınan destan örneği Oğuz Kağan destanı, sonraki dönemden alınan destan örneği Battalnâme, Danişmendnâme, Saltuknâme veya Köroğlu Destanı’ndan seçilir. )

1923-1980 dönemi Türk edebiyatından bir yapma destan

-Yapma destan özellikleri, örnekleri, temsilcileri verilir.

*Efsane türü

( tanımı, özellikleri ve efsanenin masal, destan ve halk hikâyesi ile benzerlik ve farklılıkları )

*Dil bilgisi

Sıfat tamlamalarının metin üzerinde gösterilmesi

*  Yazma Çalışması

“15 Temmuz Demokrasi Zaferi ve Şehitleri”  temalı yazma çalışması

*Sözlü İletişim Çalışması

( EFSANE DERLEME ÇALIŞMASI )

Derlemenin tanımı ve derleme yapma kuralları öğrencilere sunulur.

2. ÖYKÜLEYİCİ (ANLATMAYA BAĞLI )EDEBİ METİNLER

A.2.1. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.

A.2. 2. Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönem ile ilişkisini belirler.

A.2. 3. Metnin tema ve konusunu belirler.

A.2. 4. Metindeki çatışmaları belirler.

A.2. 5. Metnin olay örgüsünü belirler.

A.2. 6. Metindeki şahıs kadrosunun özelliklerini belirler.

A.2. 7. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirler.

A.2. 9. Metindeki anlatım biçimleri ve tekniklerinin işlevlerini belirler.

A.2. 10. Metnin üslup özelliklerini belirler.

A.2. 13. Metni yorumlar.

A.2. 14. Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.

A.2. 15. Türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazarlarını ve eserlerini sıralar.

A.2.16 Metinden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.

B) YAZMA

B.1. Farklı türde metin yazar.

B.2. Yazacağı metnin türüne göre konu, tema, ana düşünce, amaç ve hedef kitleyi belirler. B.3. Yazma konusuyla ilgili hazırlık yapar. B.4. Yazacağı metni planlar. B.5. Metin türüne özgü yapı özelliklerine uygun yazar. B.6. Metin türüne özgü dil ve anlatım özelliklerine uygun yazar.

C) SÖZLÜ İLETİŞİM

C.1. 2. Konuşmanın konusunu, amacını, hedef kitlesini ve türünü belirler.

C.1. 3. Konuyla ilgili gözlem, inceleme veya araştırma yapar. C.1. 4. Konuşma metnini planlar. C.1. 5. Konuşma planına uygun olarak konuşma kartları hazırlar.

C.1. 6. Konuşmasında yararlanacağı görsel ve işitsel araçları hazırlar.

1)      Giriş (Engage)  (Motivasyon – Dikkat Çekme – Ön bilgileri harekete geçirme)

Mevcut İşleniş:  :   Ders etkinliklerine geçilmeden önce öğretmen, öğrencilere selam verdikten sonra günlerinin nasıl geçtiğini sorar.

 ( Dikkati Çekme)  *Günümüzde destanlarla aynı özellikleri gösteren hangi tür filmler var?

Destanlar bir milletin en eski hikâyeleridir. Her milletin destanı yoktur. Bir milletin destanının olabilmesi için birtakım şartların oluşması gerekir. Türk destanları bir bütünün parçalarıdır.  ( Güdüleme)

Sevgili öğrenciler bu haftaki derslerimizde destan ve efsane türlerini işleyeceğiz. Tür özelliklerini, çeşitlerini inceleyeceğiz.  Dünya ve Türk edebiyatından örnek metinler okuyacağız. Destanı ve efsane türlerini oluşturan yapı unsurlarını analiz edeceğiz. Anlatıcı ve bakış açılarının işlevlerini göreceğiz. Destan türü ile masal türünü karşılaştıracağız. Metinler üzerinde sıfat tamlamalarını bulacağız.  “15 Temmuz Demokrasi Zaferi ve Şehitleri”  temalı yazma çalışması yapacağız. Derlemenin tanımı ve derleme yapma kurallarını öğreneceğiz.

( Gözden Geçirme )

Sevgili öğrenciler öncelikle iyi bir tatil geçirmişsinizdir. İkinci dönem işleyeceğimiz konular genel başlıklarıyla öğrencilere tanıtılır.

2)   Keşfetme (Explore)

Mevcut İşleniş:  H Destan kahramanları ile çizgi film kahramanları arasında ilişki kurdurulup, karşılaştırmaları sağlanır.

” Gruplar bir destanda anlatılanların olduğu gibi yaşanmasının mümkün olup olmadığı; işlenen temanın diğer bilim dallarında ele alınıp alınamayacağı konularında düşüncelerini uygun biçimde dile getirirler.

        3)     Açıklama (Explain)

Mevcut İşleniş:

SUNUŞ: Hafta içinde işlenecek konu/konuların ve kazanımların tanıtılması, işleniş stratejileri ve yararlanılacak materyaller hakkında sunuş yapılacaktır.

ANLATIM:

HAZIRLIK:

Ders kitabında konuya giriş olarak verilen sorular ( hazırlık ) yanıtlanarak işlenecek konu üzerine öğrencilerin dikkati çekilecektir.

ETKİNLİK: İlyada, Şahmeran ve Lokman Hekim Efsanesi, Oğuz Kağan Destanı, Battal Gazi Destanı, Üç Şehitler Destanı adlı metinler okunarak metinlerle ilgili sorular sorulacaktır. Metin anlama ve çözümleme çalışması yapılacaktır. Dil bilgisi ile ilgili etkinlikler yapılacaktır. Yazarın Biyografisi etkinlikleri yapılacaktır. 15 Temmuz Demokrasi Zaferi ve Şehitleri temalı yazma çalışması yaptırılacaktır. Sözlü iletişim tür ve teknikleri uygulama çalışması hususunda derleme çalışması hakkında bilgi verilecektir.

    4)   Derinleştirme (Ayrıntıya Girme)(Elaborate)

4. ÜNİTE DESTAN/EFSANE

a) DESTAN

Destan: Eski çağlarda ulusları derinden etkileten savaş, göç, doğal afet gibi olayları düşsel ögelerle zenginleştirerek anlatan uzun manzum hikayelere destan denir. (1) Bir kavmin başından geçen önemli olayları, doğal afetleri ve bu süreçte kahramanlık gösterenleri yiğitlik ve olağanüstülük temelinde anlatan manzum eserlere destan denir (2)

Destanlar anonim halk edebiyatı sözlü manzum ürünlerindendir. Destanlarda birçok mitolojik öğeye rastlamak mümkündür.

Destanlardaki olağanüstülükler ve mitolojik unsurlar çıkarıldığı zaman geriye, ait oldukları milletin gerçek tarihi kalır.

Her milletin destanı yoktur, çünkü destanın oluşabilmesi için, milletlerin tarihinin eski dönemlerini yaşamış olmaları, hafızalardan silinmeyecek büyük savaşlar, göçler, felaketler görmeleri gerekir.

Bu eserlerin söylendiği dönem ile yazıya geçirildiği dönem arasında yy.lar süren zaman aralıkları vardır. Bu sebeple, destanlar söylendikleri dönemin dil özellikleri koruyamazlar.

Türk destanlarının bir özelliği de destanlarda geçen olayların tarihi olaylarla paralellik göstermesidir. Destanlardaki bir kısım olağanüstülükler çıkarılınca tarihimize kaynak teşkil edebilecek bilgilere ulaşabiliriz. Türk destanları aslında Türk dilinden çok Türk mitolojisi, tarihi ve kültürüyle ilgilidir. Çünkü bu destanların tamamına yakını Çin, İran, Moğol kaynaklarında yer alınış, yani başka dillerde kaleme alınmıştır. Bu nedenle o dillerin estetik duyarlıklarıyla işlenmiş, onları yazanların siyasi, dini ve edebi hassasiyetleriyle hayat bulmuştur. Başka dillerde yazılmış olsa da bu metinlerde Türk tarih, kültür ve mitolojisi ile ilgili pek çok ayrıntıya rastlamak mümkündür.

Destan, tarihin henüz yazıya geçmediği ilim ve aklın toplumun düzenine iyice hâkim olmadığı çağların ürünüdür.

Destanların Oluşumu: Bir destanın ortaya çıkması için bütün bir milleti derinden saran bir olay ve bu olayın kahramanları olması gerekir. Bu ikisi olduktan sonra çeşitli safhalardan gerçek destan oluşur. Bu Safhalar şunlardır:

1-) Doğuş (Oluş) Aşaması: Ulus hayatına derin izler bırakan bir olay yaşanır ve bu olay içinde yüceltilmiş kahraman ya da kahramanlar bulunur.

2-) Yayılma Aşaması: Yaşanan olay ve olay içinde yer alan kahramanlar, olağanüstülükler ve mitolojik öğelerle zenginleştirilerek sözlü gelenek yoluyla kuşaktan kuşağa, bölgeden bölgeye aktarılır.

3-) Derleme Aşaması: Sözlü gelenekte yaşayan bu destanı güçlü bir şair kendinden de bir şeyler katarak bir bütün olarak derler ve yazılı metin haline getirirler.

Bu aşamalardan geçerek oluşan destanların kim tarafından derlendiği ve yazıya geçirildiği çoğunlukla bilinmez. Türk destanlarının çoğu bu son aşamadan geçememiştir. Bunun sebebi, Türk’lerde yazının yaygın olmamasından dolayı destanlara son şekil verilememiştir. Bu nedenle de söz konusu destanların asıl şekillerine ulaşamamışlardır.

Oluşumları bakımından destanlar ikiye ayrılır:

1) Doğal Destanlar: Sözlü gelenekteki biçimiyle derlenen yani destanların oluşum aşamalarını geçerek kendiliğinden oluşmuş, toplumun ortak malı durumuna gelmiş destanlardır. Bu tür destanların söyleyeni belli değildir.

2) Yapma Destanlar: Toplumu etkileyen herhangi bir tarihi olayı, bir şairin destan kurallarına uygun olarak kaleme alması sonucu ortaya çıkan destanlardır. Bu tür destanların söyleyeni bellidir.

Doğal destan ile yapma destanın karşılaştırılması:

Farklar: 1- Doğal destan anonimdir; yapma destanın ise söyleyeni bellidir.

2- Doğal destan; destanın oluşum aşamalarından geçerek uzun bir sürede oluşmuştur.Yapma destan ise destanın oluşum aşamalarından geçmeden oluşmuştur.

Benzerlikleri: Tema, biçim, dil, anlatım, olağanüstülükler.

Destanların Özellikleri:

1) Destanlar yapı bakımından; olay örgüsü, mekan, zaman ve kişi unsurlarından oluşur.

2) Destanlarda olayların merkezini oluşturan ve toplumu derinden etkileyen bir olay ve bu olayın kahramanları vardır.

3) Destanlar tarihin karanlık dönemlerinde oluşmuş, halkın hayal gücünün de etkisiyle zenginleşmiş efsanelerdir.

4) Destanlardaki olaylar, olağan ve olağanüstü olayların bir karmasıdır. Destanlardaki olaylar, romanlardaki olaylarla masallardaki olaylar arasında yer alır. Yani destanlardaki olaylar gibi tamamen gerçektir. Yerine göre masallara, yerine göre romanlara benzeyen olaylara rastlanır.

5) Destanların kahramanları bazen masal kahramanları özelliğinde olurken bazen de roman kahramanı özelliği taşırlar. Yani destan kahramanları bazen olağanüstü işleri başarırken bazen de normal insan ilişkileri içinde görülürler. Destan kahramanları çoğunlukla hem insani hem de insanüstü nitelikleri kendilerinde toplarlar. Beden yapısı ve karakter bakımından bazen olağan bazen de olağanüstü özellikler gösterirler.

6) Destanlarda olayların geçtiği zaman kesin olarak bilinemez. Anacak aşağı yukarı olarak destanlardaki zaman ortaya çıkarılabilir. Buna göre destanlardaki zaman ortaya çıkarılabilir.

7) Destanlardaki olayların geçtiği ye kesin olarak belli değildir. Ancak masallardaki gibi tamamen belirsiz de değildir. Olayların geçtiği yer aşağı yukarı bilinebilir.

8) Destan, tarihinin henüz yazıya geçmediği, ilim ve aklın toplumun düzenine iyice hakim olmadığı çağların ürünü olup halkın hayal gücünün etkisiyle zenginleşmiş efsanelerdir.

9) Destanlar kurmacadır.

10) Destanlardaki kişiler, tarihle ve tanrılarla ilişkilidirler.

11) Destanlardaki kişilerin olağanüstü güçleri vardır.

12) Destanların teması tarihle (tarihsel bir olay). insanlıkla (evrensel bir tema). mitoloji ile (mitolojik öğelerden yararlanılır), gerçek hayat ile (dönemin zihniyetini yansıtıyor) ilişkilidir.

13) Destanlarda işlenen tema, insandaki evrensel özellikleri ifade eder.

14) Destanlardaki anlatıcı kurmaca bir kişidir. Anlatıcı, ilahi bakış açısıyla destanı anlatır.

15) Toplumda iş bölümünün gerçekleşmediği: hayalin akılla ilgili davranışlarda hakim olduğu destan döneminde destanlar dönemin tarihi. siyasi ve kültürel yapısıyla ilişkilidir (zihniyetiyle).

16) Destanlarda, olay örgüsüne kaynak olabilecek çekirdek bir olay vardır.

Destanlarda Amaç: Destanlar. milli ahlak ve bilinci sağlamak. korumak ve derinleştirmek bakımından eşsiz bir hizmet görürler.

Destanlarla birlikte edebi bir dil oluşmaya başlamıştır: çünkü tarih sahnesinde önemli rol oynamış büyük milletler en eski edebi metinlerini destan biçiminde oluşturmuşlardır.

İslamiyet Öncesi Türk Destanları:

1- Altay-Yakut Destanları

a) Yaratılış Destanı

2- Saka (İskit) Destanları

a) Alper Tunga Destanı

b) Şu Destanı

3- Hun – Oğuz Destanları

a) Oğuz Kağan Destanı

b) Attila Destanı

4- Göktürk Destanı

a) Bozkurt Destanı

b) Ergenekon destanı

5- Siyenpi Destanları

6- Uygur Destanları

a) Türeyiş Destanları

b) Mani Dininin Kabulü Destanı

c) Göç Destanı

İslamiyet’ten Sonraki Türk Destanları:

1) Manas Destanı (Kırgız)

2) Cengizhan Destanı (Moğol)

3) Timur Destanı (Tatar–Kırmı)

4) Edige Destan: (Tatar-Kırım)

5) Seyid Battalgazi Destanı (Selçuklu-Beylikler Osmanlı)

6) Danişmentgazi Destanı (Selçuklu-Beylikler-Osmanlı)

7) Köroğlu Destanı (Selçuklu-Beylikler-Osmanlı)

8) Satuk Buğrahan Destanı (Karahanlı) (Yukarıda verilen destanların tümü doğal destandır.)

Dünyaca Ünlü Doğal Destanlar:

1) Raınayana. Mahabarata (Hint)

2) Gılgamış (Sümer)

3) İlyada, Odesa (Yunan)

4) Şehname (İran)

5) Kalevela (Fin)

6) Niebelungen (Alnıaıı)

7) İgor (Rus)

8) Le Cid (İspanyol)

9) Chanson de Rouland (Fransız)

10) Şinto (Japon)

11) Boewulf00(İngiliz)

Dünyaca Ünlü Yapma Destanlar:

1) Dante Alighieri’n:n yazdığı ilahi Komedya (İtalyan)

2) Yergilius’uıı yazdığı Aeneis (İtalyan)

3) Yoltaire’nin yazdığı Andriyat, Henriade isimli destanlar (Fransız)

4) John Milton’un yazdığı Kaybolmuş Cennet (İngiliz)

5) Torquato Tasso’nun yazdığı Kurtarılmış Kudüs (İtalyan)

6) Ludovico Aristo’nun yazdığı Çılgın Orlando (İtalyan)

7) Os Lusiadas’ın yazdığı Camoens (Portekiz)

Yapma Türk Destanları:

1) Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın yazdığı Üç Şehitler Destanı. Yedi Memetler, Çanakkale Destanı isimli destanlar

2) Mehmet Akif Ersoy’un yazdığı Çanakkale Şehitleri

3) Kayıkçı Kul Mustafa’nın yazdığı Genç Osman Destanı

4) Yazıcıoğlu Ali’nin yazdığı Seçukname

5) Nazım Hikmet Ran’ın yazdığı Kuva-i Milliye Destanı, Kurtuluş Savaşı Destanı

6) Attila İlhan’ın yazdığı Cabbaroğlu Mehemmet Destanı

7) Ceyhun AtufKansu’nun yazdığı Sakarya Meydan Savaşı

8) Cahit Külebi’nin yazdığı Kurtuluş Savaşı Destanı

———————————————————————–

b) EFSANE

Efsane: Tabiatüstü özellikler gösteren kahramanların hayatlarının ve olayların anlatıldığı hikâyelere “efsane” denir.

Özellikleri:

1- Efsaneler, dilden dile anlatılagelmiş çok eski hikâyelerdir ve anonim halk edebiyatı ürünleridir.

2- Efsanelerin konuları bir kişiye, bir olaya ya da bir yere dayandırılıp, şahıs, yer ay da olaylar hakkında anlatılırlar.

3- Efsanelerde anlatılanların bir ölçüde de olsa inandırıcılık özelliği vardır.

4- Efsanelerde çoğunlukla olağanüstülük ağır basar.

5- Efsaneler, belli şekilleri olmayan bir üslup ve biçime bağlı kalmayan, konuşma diliyle anlatılan kısa halk anlatımları olup kaynaklarını genellikle geçmişin derinliklerinden alırlar.

6- Efsaneler kısa, yalın, ağızdan ağıza yayılan anonim halk anlatımları olup ağızdan ağıza anlatılırken her anlatıcının özelliklerine göre değişikliklere uğrarlar.

EFSANE TÜRLERİ

Efsaneler günümüzde konularına göre de dört grupta toplanmaktadır:

a) Dünyanın yaradılışını, tabiat varlıklarının meydana gelişini, kıyamet günlerini anlatan yaratılış efsaneleri.

b) Tarihi efsaneler.

c) Olağanüstü kişiler, varlıklar ve güçleri konu alan efsaneler.

d) Dini efsaneler.

Türk Edebiyatında Efsane

Türk edebiyatındaki efsanelerde kahramanlık, fedakârlık, cesaret, ahlaki davranışlar, sosyal düzene bağlılık, Allah’ın kudretine iman, doğruluk, cömertlik, samimiyet gibi konular yer alır. “Genç Osman, Boş Beşik, Çakıcı Efe, Çoban Çeşmesi, Gelin Kaya, Cennet Dağı, Kan Kuyusu, Yusufçuk Kuşu” gibi efsaneler halk arasında asırlardır söylenegelmektedir.

SÖZLÜ İLETİŞİM

SUNUM

Sunum: Bilgileri yenileyen, pekiştiren, hatırlatan, açıklayan, önemli noktaları öne çıkaran, bir çalışma sonucunu açıklayan, laboratuvar araştırmalarını sunan, anket sonuçlarını ifade eden, önemli olay ve olguları dile getirmek üzere yapılan konuşmalara sunum denir.

Sunumda amaç:

a) Bilgileri Yenileme

b) Araştırma ve Anket Sonuçlarını Değerlendirme

c) Bilime Katkıda Bulunma

Hangi konularda sunum yapılabilir: Sunumun tanımına uygun her konuda sunum yapılabilir.

Sunum esnasında gönderici (sunum yapan kişi) iletiyi alıcıya ulaştırmak için teknik imkanlardan ve görsel malzemelerden yararlanır.

Teknolojik gelişmeler iletişime olumlu yönde katkıda bulunur. Bilgisayar, ışık ve görüntü sağlayan aletler öğrenmeye kolaylık getirir.

Sunumda yararlanılan teknolojik araçlar: Bilgisayar, cd, slayt makinesi, mikrofon, ışık düzeni, tepegöz ses sistemi, projeksiyon cihazı, T.V, video, mikrofon vb.

Sunumda bir konu hakkında hazırlanmış metinden de yararlanarak konuşmak bir konu hakkında hazırlanmış metni okumaktan daha etkilidir.

Slaytların sunumdaki önemi: Slayt, sunumun daha etkili hale gelmesini, görselleştirilmesini sağlar. Dinleyicilerin duyduklarını aynı anda slaytlar aracılığıyla görmelerini, konuyu daha iyi kavramalarını sağlar.

Sunumda kullanılan slaytların ele alınan konuyu bir düzen içinde hatırlatan kısa ve özlü ifadelerden oluşması gerekir. Dinleyiciler de slaytlardaki cümleleri dikkatlice okur. Slayt metinleri açık, duru, yalın ve akıcı olunmalıdır. Slayt metinleri konuşmacı ile dinleyiciyi birleştiren bir çizgidir.

Sunumda eş güdüm önemlidir. Sunum yapacak kişi ile görsel malzemeleri kullanacak kişi arasında uyum sağlamak önemlidir.

Sunum yapacak kişinin sunumdan önce dikkat etmesi gerekli noktalar:

a) Sunum yapacak kişi, sunum yapacağı yeri daha önceden görmelidir.

b) Sunumdan önce prova yapmalıdır.

c) Kullanacağı malzemeleri kontrol etmelidir.

Sunum yapan kişinin konuşma anında sahip olması gereken özellikler:

1) Sunum esnasında ciddi, ağırbaşlı, temiz, derli ve toplu bir görünüm sergilemeli.

2) Sunum yapacak kişi konuşma anında ses tonuna, jest ve mimiklerine, sahneyi veya kürsüyü rahat kullanmaya, dinleyicilerle başta bakışlar olmak üzere vücut diliyle iletişim kurmaya, ses ve kelimeleri doğru telaffuza özen

göstermeli gerektiğinde önceden hazırlanmış belge, grafik ve şekiller kullanabileceğini bilmelidir.

Sunum nasıl sonlandırılmalıdır?

Sunumu yapan kişi dinleyicilere teşekkür ederek, saygılarını sunarak sunumu sonlandırır.

Sunum sonunda bir soru yöneltilmesi durumunda konuşmacı nasıl davranmalı?

1) Sunum yapan kişi konuya ve sorulara hâkim olmalı.

2) Gereksiz ayrıntılara ve tartışmalara girmeden cevap vermeli

3) İlgisiz soruların konu dışı olduklarını belirtmeli, cevaplamamalı

4) Cevabını bilmediği sorular olursa konuşmada hazır bulunan yetkili kişilerin düşüncelerine başvurmalı

Sunumda dil göndergesel işlevinde kullanılır. Sunumlarda dinleyici kitlesi, konuya ilgi duyan kişilerden oluşur. Sunumlarda eldeki teknik imkânlardan yararlanılmaya özen gösterilir.

———————————————————————–

 5) Değerlendirme(Evaluate)

Mevcut İşleniş:

A.)     METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME: İşlenen metinlerle ilgili sorular çözülür.

B.)    ÖLÇME- DEĞERLENDİRME:

·         Verilen sorular yanıtlanarak ve konu tekrar edilerek kazanımlar değerlendirilecektir.

·         Ders kitabında verilen sorular cevaplanarak Öğrenci Kazanımları/Hedef ve Davranışlara ulaşılıp ulaşılamadığı değerlendirilecektir.

·         Yazma etkinliği ve sözlü iletişim etkinliği uygulanarak ölçekler doldurulacaktır.

C.)    ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU: Form doldurularak değerlendirilecektir.

                      Ekrem Yekrek
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni                                                             

04.02.2019