Kemal Tahir’in eserlerinin çoğunda olduğu gibi Kelleci Memet isimli eserinde de Anadolu’nun yoksul ve gariban insanlarının yaşantılarını kaleme aldığını görmekteyiz. Köy romanları içinde akıcı romanlar arasına dahil edebileceğimiz Kelleci Memet isimli roman okuyuculara güzel bir okuma keyfi sunmaktadır.
Osman Ağa karısı ölünce Ümmühan isminde genç ve güzel bir kadınla evlenmiştir. Ümmühan yanında Cemile isminde güzeller güzeli bir kız getirmiştir. Ancak Ümmühan kocasından hoşlanmamakta ve oğulluğu Yusuf’u sevmektedir. Yusuf da analığı olan Ümmühan’a karşı boş değildir.
Kelleci Memet ise bu ailenin yanında çalışmakta ve Cemile’yi sevmektedir. Olaylar bu minvalde gelişmekte iken evde Memet ile Cemile’nin evlendirilmesi konuşulur. Memet bu olanlardan çok mutlu olmuştur.
Memet bir gün bostanı beklerken Cemile ona yemek getirir ve evde olup biteni Mehmet’e anlatır. Memet duyduklarından dolayı çok mutlu olur. Nasılsa evlilikleri kesinleşmiş gibi olduğundan Cemile’yi yakınlardaki mağaraya götürerek orada uzun uzun nitelikli birliktelik yaşarlar.
Bu arada Osman Ağa Kelleci Memet’e karşı çok asabi davranmaya başlar. Memet bu olayın sebebini araştırdığında Osman Ağa’nın mağarada yaşananlardan haberdar olduğunu ve bundan dolayı çok sinirli olduğunu anlar. Meğerse Osman Ağa da Cemile’yi gizliden gizliye sevmektedir.
Olanları öğrenen Ümmühan, Osman Ağa’nın öldürebileceği konusunda Kelleci Memet’i uyarır hatta Memet’i Osman Ağa’yı öldürmesi konusunda kışkırtır.
Kelleci Memet ve Osman Ağa bir gün ormana odun kesmeye giderler. İşleri bittikten sonra Osman Ağa ağaçta asılı duran silahını Memet’ten ister. Memet, Osman Ağa’ya tüfeğini verirken tüfeğin ateşlenmeye hazır bir şekilde durduğunu fark etmez. Tüfek kazara patlar ve Osman Ağa ölür.
Kelleci Memet tüfeğin kazara patladığını kimseye inandıramaz. On sekiz yıl hüküm giyen Memet’in yaşı küçük olduğu için cezası altı yıla düşer. Kelleci Memet cezasını çekmek üzere Çankırı hapishanesine konur.
Hapishanede her kesimden insan mevcuttur. Bunlardan birisi de gazeteci Selim Bey’dir. Selim Bey’e mahkumlar büyük saygı duymakta, etrafına oturarak gazetesinden savaş haberleri okumasını istemektedirler. Okunan haberleri yorumlayan mahkumlar ülke meseleleri hakkında tartışırlar.
Mahkumların bahçeye çıktıkları bir esnada Kelleci Memet, Meydancı Recep ile güreşe tutuşur ve Memet güreşi kazanır. Kelleci Memet’in güreşe karşı kabiliyetinin olduğunu fark eden gardiyan onun çalışmasını ve güreşçi olmasını tavsiye eder. Fakat Memet güreşi sevmediğini; okumaya karşı çok ilgisinin olduğunu söyler. Selim Bey, Kelleci Memet’e okuma yazma konusunda yardımcı olur ve Memet kısa zamanda okuma yazmayı öğrenir.
Meydancı Recep hapisten çıkınca Kelleci Memet onun görevini devralır. İşini düzgün yapan Memet kısa zamanda insanların sevgisini ve takdirini kazanır.
Kelleci Memet babası ve halasının ziyarete geldiği bir gün Sevgilisi Cemile’nin Yusuf ile evlendiğini öğrenir. Yusuf’un yaptıkları yetmiyormuş gibi bir de Memet’in sevgilisini elinden almıştır.
Bu olaylara öfkelenen Kelleci Memet Nezir adındaki mahkumun tenekecilik makasını yanına alarak hapishaneden kaçmıştır.
Kemal Tahir Kelleci Memet isimli eserinde kader mahkumlarının çektiği çileleri aşk ilişkileri ile birlikte mükemmel bir şekilde anlatmıştır.
