İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR

Duygu, düşünce ve isteklerin yazı, konuşma ve görsel-işitsel akla gelebilecek her türlü araçla aktarılmasına iletişim denir. İletişimin olması için anlam alışverişinin olması gerekir.

İletişimin kurulmasında kullanılan ögeler:

* Kaynak(Gönderici)
* Alıcı
* İleti (Mesaj)
* Kanal(İletim yolu)
* Bağlam(Ortam)
* Dönüt(Geri bildirim)

* Kaynak(Gönderici) : Duygu düşünce ve isteğin aktarılmasında sözü söyleyen kişiye denir.

* Alıcı : İletilen sözü alan kişiye denir.

* İleti (Mesaj) : Gönderici ile alıcı arasında aktarılan duygu,düşünce ya da isteğe denir.

* Kanal(Araç) : Gönderici ile alıcı arasındaki iletinin gönderilme şekline denir.

* Bağlam(Ortam): İletişimin gerçekleştiği yere denir.

* Dönüt(Geri bildirim) :Alıcının göndericiye verdiği tepkiye (cevaba) denir.

*Kod (Şifre): İletinin oluşturulduğu şifreleme sistemidir. Diller birer şifreleme sistemleridir. Bu sistemleri anlayabilmek için o dilin kurallarını bilmek gerekir.

Gösterge  ve Türleri:

Kendi dışında başka bir şeyi gösteren,düşündüren,onun yerini alabilen,kelime,nesne,görünüş ve olgulara gösterge denir.

Türleri:

a) Dil Göstergesi: Söz veya yazıyla gerçekleştirilen her türlü eylem bu gruba girer.

b) Doğal Gösterge: Ülkelerin doğal güzellikleri,yaprakların sararması…

c) Sosyal Gösterge: Trafik ışıkları,görgü kuralları…

İnsanlar iletişim kurarken bu göstergeleri kullanırlar.

Göstergeler dil göstergeleri ve dil dışı göstergeler(resim, işaret, jest, mimik) olmak üzere iki ana başlık altında toplanır. Kelimeler dil göstergeleridir. Örneğin “araba” kelimesi bir dil göstergesidir. Her gösterge bir gösteren ve bir gösterilenden oluşur. Dil göstergeleri olan kelimelerin gösterenleri onların sesteki ya da yazıdaki karşılıklarıdır. Yani “b.a.r.d.a.k.” sesi ya da gözümüzle gördüğümüz “bardak” yazısı bardak göstergesinin gösterenidir. Gösterilen ise dil göstergesini duyduğumuzda o göstergeylle ilgili olarak zihnimizde beliren içerik, anlam ve açıklamadır.

Gönderge, bir göstergenin gerçek dünyadaki karşılığıdır. Gönderge, kendisinden söz edilen nesne, kişi ya da kavramın kendisidir. Örneğin “kazma” kelimesi bir gösterge, kazmanın kendisi ise bir göndergedir.

Dil Dışı Göstergeler:

1.Belirti: Amacı olmayan, istem dışı gerçekleşen doğal göstergelere belirti denir. Belirti sadece onu yorumlamayı bilene bir anlam ifade eder. Belirtide gösteren ile gösterilen arasındaki ilişki nedenlidir.

2.Belirtke: İletişim kurma, ileti aktarma, bilgi verme amacı taşıyan, göstereni ile gösterileni arasında uzlaşıma bağlı bir ilişki bulunan göstergelerdir.

Tehlike ve alarma işaretleri, gemilerde kullanılan bayraklar, trafik levhaları birer belirtkedir.

3.Görsel gösterge (ikon): Bir gerçekliği doğrudan doğruya aktaran bütün şekil, fotoğraf, çizim, resim vb. bütün ögelere görsel gösterge denir. Görsel göstergenin temelinde gösteren ile gösterilen arasındaki benzerlik ilişkisi vardır.

4.Simge: Uzlaşmaya bağlı olarak kavramların yerini tutan göstergelerdir. Örneğin zeytin dalı, barışın; kalp, aşkın; dengede duran terazi, adaletin; kum saati, zamanın simgesidir. Bir görsel, kullanıldığı bağlama göre görsel gösterge de olabilir. Örneğin rasgele çizilen bir güvercin resmi ikonken, Birleşmiş Milletler binasında kullanılan güvercin barışın sembolüdür.

Simge ile görsel gösterge arasındaki fark, göstergenin  dil dışı gerçeklikle (nesnenin kendisiyle) kurduğu ilişkiye bağlıdır. Simge bir toplumda bir gösteren ile gösterilen arasında sürekliliğini koruyan, uzlaşımsal ve çoğunlukla da nedensiz bir ilişkiye dayanır.

 İLETİŞİM TÜRLERİ:

* Dille gerçekleştirilen iletişim

* Jest ve mimiklerle gerçekleştirilen iletişim

* Resim, şekil, çizgi gibi sembollerle gerçekleştirilen iletişim

* Simgelerle gerçekleştirilen iletişim

Dil Nedir?

Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan, kendisine özgü yasaları olan ve ancak bu yasalar çerçevesinde gelişen, temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış seslerden örülmüş bir anlaşma sistemidir.

Dilin Önemi ve Özellikleri

* Dil, gelişmiş bir iletişim aracıdır.

* Dil, seslerden oluşmuş bir anlaşma sistemidir.

* Tam anlamıyla anlatma ve anlaşma; seslerden örülü kurallar bütünü olan “dil” ile sağlanır.

* Dil, düşünce ve zekânın bir göstergesidir.

* Dil, canlı bir varlıktır.

* Dil, sosyal bir varlıktır.

* Dil, bir ortaklıktır.

Dilin İşlevleri

a) Heyecan bildirme işlevi: Bir ileti, göndericinin ileti konusundaki duygu ve heyecanlarını dile getirmek amacıyla oluşturulmuşsa o iletide dil, heyecana bağlı işlevde kullanılmıştır. Örnek: Ah, kolumu acıttın!

b) Göndericilik işlevi: Dilin, nesnel bilgilerin aktarılması sırasında kazandığı işlevdir. Dilin bilgi verme işlevidir.

Örnek: Maki, Akdeniz ikliminin doğal bitki örtüsüdür.

c) Alıcıyı harekete geçirme işlevi: Alıcıda tepki ve davranış değişikliği oluşturmayı amaçlayan, alıcıdan bazı şeyleri yapmasını veya yapmamasını isteyen iletilerde kullanılan işlevdir.

Örnek: Tak sepeti koluna, herkes kendi yoluna.

d) Dil ötesi işlev: Bir iletinin konusu dilin kendisi ise, yani ileti, dili açıklamak, dille ilgili bilgi vermek amacıyla oluşturulmuşsa dil, o iletide dil ötesi işlevinde kullanılmıştır. Örnek: Sıfatlar isimleri niteleyen kelimelerdir.

 e) Kanalı kontrol işlevi: Bir ileti, iletişimin devam edip etmediğini öğrenmek amacıyla oluşturulmuşsa dil, o iletide kanalı kontrol işlevinde kullanılmıştır. Bu işlevde iletinin içeriğinden çok iletişimin devam ettirilmesi olgusu ağır basar. Örnek: Arkadaşlar, sesim oraya geliyor mu?

f) Şiirsellik işlevi: Bir iletinin iletisi kendisinde ise, yani o iletinin io ileti olmaktan başka amacı yoksa dil o iletide şiirsel (sanatsal) işlevde kullanılmıştır. İmgeye ve kurmacaya bağlı metinlerde ağırlıklı olarak bu işlev kullanılır.Dilin şiirsel işleviyle yazıldığı bir metin, kendinden başka bir şeyi ifade etmeye ihtiyaç duymaz.

Örnek:

Ne hasta bekler sabahı
Ne taze ölüyü mezar
Ne de şeytan bir günahı
Seni beklediğim kadar

DİL- KÜLTÜR İLİŞKİSİ

Kültür bir toplumun maddi ve manevi alanda ortaya
koyduğu her şey. Toplumların yaşam biçimleri, gelenek-görenekleri kullandıkları araç gereçleri, inançları, dili, sanat anlayışı vb. kültürü oluşturur.

Toplumlar yüzyıllar boyu maddi ve manevi alanda çok değerli eserler üretmişlerdir. Bu eserler gelecek kuşaklara dil sayesinde aktarılır. Örneğin İslâmiyet’ten önceki döneme ait destan, koşuk, sağu, savlar, Orhun Yazıtları, Dede Korkut Hikâyeleri, Yunus Emre’nin şiirleri dil sayesinde günümüze dek yaşamışlardır. Günümüz gençleri o eserleri okuyarak o dönemle ilgili bilgi sahibi olabilirler. Bu bilgilenme dil sayesinde olmaktadır. Bu bakımdan dil önemli bir kültür taşıyıcısıdır.

DİL VE KÜLTÜRÜN ORTAK ÖZELLİKLERİ:

a) Dil ve kültür geçmiş ile gelecek arasında bir köprü vazifesi görür.
b) Bir toplumun oluşmasında ve ayakta kalmasında ortak dil ve kültürün önemli bir payı vardır.
c) Kültür ve dil bir toplumun yaşayış biçiminden önemli izler taşır.
d) Kültür ve dil bir milletin en önemli ortak özelliklerinden-dir.

LEHÇE: Bir dilin tarih içerisinde bilinmeyen bir dönemde kendinden ayrılmış olup büyük farklılıklar gösteren kollarına denir.Örn: Çuvaşça,Yakutça

ŞİVE: Bir dilin bilinen tarihi seyri içinde kendinden ayrılmış olup bazı farklılıklar gösteren kollarına denir.Örn: Kırgızca, Kazakça,Azerice …

AĞIZ: Bir ülke içinde aynı dilin farklı konuşma şekillerine denir. Yörelere göre söyleyiş farklılıkları vardır ama yazılış aynıdır. Örn: Karadeniz ağzı,Ege ağzı…

KONUŞMA DİLİ VE YAZI DİLİ :

Kelime dağarcığı yazı diline göre sınırlı olan ve günlük hayatta kullanılan doğal dile konuşma dili denir.
Bir ülkede resmi dil olarak kabul edilen ve her alanda aynı kurallarla kullanılan dile yazı dili denir.

Konuşma Dili ve Yazı Dili Arasındaki Farklar :

a) Bir ülkede bir yazı dili varken birden fazla konuşma dili vardır.
b) Konuşma dili doğaldır yazı dili yapma bir dildir.
c) Yazı dilinde kurallar varken konuşma dilinde yoktur.
d) Yazı dilinin kullanım sahası konuşma diline göre daha geniştir.
e) Konuşma dili günlük hayatta farklılık gösterirken yazı dili göstermez.

ARGO: Bir dil içinde belli bir grubun sözcüklere yeni anlam-lar vererek kullanmasıyla oluşan konuşma şekline denir.

* Bu sözcükler ancak bu grup içinde kullanılır ve bu gruba dahil olan kişiler anlamlarını bilebilir.

* Argo günlük hayatta ve edebiyatta bir malzeme olarak kullanılabilir.