Büyülü Gerçeklik Nedir?

BÜYÜLÜ GERÇEKÇİLİK NEDİR?

20.yüzyılda ortaya çıkan bir sanat akımı. Edebiyat ve diğer sanat dallarında-özellikle resimde- görülür. Bu terim ilk defa Alman sanat eleştirmeni Franz Roth tarafından resimle ilgili olarak kullanılmıştır. 2o.yüzyıl akımlarından postmoderizm ile sıkı bir ilişki içinde olan büyülü gerçekçilikle beraber eserlerde folkrorik unsurlar da canlanmıştır.

Büyülü gerçekçilik, normal ya da gerçekçi kabul edilen sanat akımlarında olmaması gereken sihirli ve mantık dışı ögeleri içeren sanatsal akım. Gerçekçilik ve fantezinin bir karışımı olan büyülü gerçeklik Latin Amerika’da oluşan bir akım. Bu akımın en önemli temsilcisi Gabriel Garcia Marquez’dir. Bu karışım, eserde meydana gelen her şeyin sıradan, günlük olaylar olmasına dayanıyor. Büyülü gerçeklik sınırları içinde yer alan her şey hikâyedeki karakterler tarafından tipik yaşam olarak kabul ediliyor. Konular ne kadar olağandışı olursa olsun durum son derece alışagelmiş görülüyor, kayıtsızca davranılıyor. Bu, büyülü gerçekçiliğin en önemli özelliğidir.

Büyülü gerçeklikte, fantastik ya da tuhaf unsurlarla, gerçekçi unsurların karıştırılması ya da yan yana kullanılmasının yanında labirentimsi anlatım tekniklerine başvurulduğu gibi, ustalıklı zaman değişimlerine ve rüyalara da bolca yer verilir. Büyülü gerçeklikte bunlara ek olarak, esrarengiz bir bilgelikle korkunç, izah edilemez, şaşırtıcı ve hatta ani şok yaratacak unsurların kullanımına da rastlanır. Gabriel Garcia Marquez’in de tanımladığı üzere büyülü gerçeklik, en acımasız şeyleri yalnızca gördükleri şeylermiş gibi anlatmaktır.

 “Büyülü gerçekçilik” ya da “büyüleyici gerçekçilik” akımı,  ilk olarak Latin Amerika’da ortaya çıkmış, postmodern edebiyatın yükselişi ile beraber dünyanın farklı noktalarında özgün şekillerde gelişmiş ve Türk edebiyatında Latife Tekin, İhsan Oktay Anar, Şafak ve Orhan Pamuk tarafından örnekleri verilmiştir.

Büyülü gerçekçilik; büyülü, masalsı, fantastik, alışılmamış veya hayalî unsurlar ile gerçeğin, gerçekçiliğin, sıradanlığın, mantığın veya alışılmışın iç içe geçmesi durumudur. Büyülü kavramı, mitolojiden, masallardan, fantastik hikâyelerden gelirken; gerçekçilik kavramı günlük hayatın zorluklarından gelebileceği gibi ilgi alanları tarih, sosyoloji, antropoloji veya politika olabilir.

Masallar, efsaneler, geleneksel sözlü edebiyat, büyülü gerçekçilik akımının büyüsünü oluşturmaktadır. Gerçekliğin dört bir yanına sindirilmiş bu doğaüstü olaylar, okuyucuyu ikna etmek için hiçbir çaba göstermez. Bu fantastik dünyalar kendi içerisinde tutarlı ve mantıklıdır. Hiçbir şey tuhaf değildir. Garip olan bizzat okuyucunun kendi kalıplaşmış gerçeklik algısıdır. Eserlerde postmodern edebiyatın çok sevdiği mübalağalar, mecaz ve metaforlar, ironiler ve paradokslar sıklıkla kullanılır. Bu yardımcı unsurlar sayesinde gerçek olanın içine sızmış doğaüstü hikâyelerde bulur okuyucu kendisini.

Büyülü gerçeklik akımının etkisiyle yazılmış eserlerde güçlü bir gerçlik vardır. Normal hayatları, sıradan insanları, insanların günlük sorunlarını kapsar. Büyülü gerçekçiliği hangi kategoriye sokacağımız sorusuna gelince şöyle diyebiliriz: Büyülü gerçekçilikte anlatılanlar doğaüstü hikayeler veya yaşama ayna tutan eserler değildir. Sadece bir sınıfa koyamayacağımız, sıradan hikayeler içindeki olağan dışı unsurları görebilmeyi başaran eserlerdir. İnsanların günlük hayattaki sıradan yaşamları içinde sıra dışı unsurları görür bu eserler. Hayal dünyasının serbest bırakıldığında ne tür eserler ortaya çıkacağını gösteren güzel örneklerdir bu akımın etkisiyle yazılan eserler.

Büyülü gerçekçilik, gerçekle ilişkilidir. Bizim dünyamızda bulunan ve nesnel olarak isimlendirdiğimizden farklı bir gerçeklik deneyimi yaşayan insanların bakış açılarını kullanır. Gerçekliği farklı olan insanların gerçek dünyalarını anlatır.

Büyülü gerçekçilikte gerçek ve fantastik, alışılmış ve alışılmamış olan bir arada, birleştirilerek; ancak okuyucuyu şaşırtmayacak şekilde kullanılır. Perilerin, cinlerin, hayaletlerin, mucizelerin ve ilginç atmosferlerin yer aldığı yerel masallardan, mitlerden, destanlardan ve efsanelerden yararlanılır. Hayatın gizemleri ifade edilir. Sıra dışı ve mantık ötesi olaylara yer verilir. Zaman sıralı değildir, çevrimsel zaman algısı hâkimdir, yer belirsizdir ve nedensellik özneldir. Çift yönlü bir ayna gibi gerçek ve gerçek olmayan dünyalar arasında bir kesişimdir.