Felatun Bey İle Rakım Efendi Romanının Değerlendirilmesi
Mustafa Merakı Efendi, evli bir oğlu ve bir kızı olan bir kişidir. Avrupai ve Alafranga bir hayata özenir. Alafranga hayattan anladığı ise çocuklarını şık ve temiz giydirmektir.
Çocuklarının giyimine önem vermesine rağmen eğitimlerine gereken önemi vermez, çocukların eğitimi genelde yüzeysel kalır. Oğlu Felatun Bey de bu yönüyle babasına benzer.
O da yarım yamalak Fransızcasıyla, iyi giyimiyle ve lüks ve eğlence yerlerine gitmesiyle Alafranga bir hayat yaşadığını düşünmektedir.
Rakım Efendi ise bir elçilik çalışanının(kavas) oğludur. Küçükken babası ölmüştür. Kendisini dadısı Fedai büyütmüştür. Dadı Fedai, hizmetçilik yaparak, çeşitli yerlerde çamaşır yıkayarak Rakım Efendi’yi büyütmüştür Rakım efendiye çok iyi bir terbiye vermiştir.
Verdiği terbiye sayesinde Rakım Efendi, sorumluluğunu bilen ciddi ve başarılı bir insan olarak yetişmiştir. Ayrıca Rakım Efendi da boş durmamış kendisini yetiştirmiştir. Fransızca öğrenmiş bir devlet dairesinde katiplik yapmıştır.
İşine öyle bağlıdır ki; işine bağlılığı sayesinde çevresine olan saygısı artmış ve aynı zamanda insanların da Rakım Efendi’ye olan saygısı hızla yükselmiştir. Boş zamanlarında yabancı aile çocuklarına Türkçe dersleri vermeye başlamıştır.
Rakım Bey’in aksine Felatun Bey ise zamanını genelde eğlenceli içki yerlerine geçirmektedir. Babası, onu bir daireye katip olarak yerleştirmesine rağmen o işine düzenli gitmemiş ancak haftada bir gün işe gitmiştir. Her gün terzileri ve ayakkabıcıları dolaşıp tanıdıkları ziyaret etmiştir.
Bir gün Felatun Bey’in babası ölür. Babasından yüklü bir miras kalır. Bu arada Felatun Bey, İtalyan bir kadın oyuncu ile tanışır parasını onunla çarçur eder, kısa zamanda babasından kalan parayı bitirir. Daha sonra borçlar kapıya dayanır. Bu duruma üzülen baba dostları Felatun Bey’in yardımına koşar ve ona uzak bir yerde iş bulurlar. Felatun Bey ise büyük bir mahcubiyet içinde İstanbul’dan ayrılır.
Rakım Efendi ise durmadan çalışır, düzenli ve tutumludur. Kazandığı parayı son kuruşuna kadar hak etmek ister.
Bir gün evine küçük bir hizmetçi alır bu kızın adı Canan’dır Cananı elinden geldiğince eğitir, müzik dersleri aldırır. Aynı zamanda yabancı dil öğretir. Evdeki dadı da ona ev işlerini öğretir.
Canan hızla büyür ve çok güzel bir kız olur. Rakım Efendi ise cariyenin kendisini sevdiğini anlar. Aslında Rakım Efendi de Canan’a karşı boş değildir. Sonunda Rakım Efendi ile Canan evlenir ve mutlu bir birlikteliğe adım atmış olurlar.
DEĞERLENDİRME: Ahmet Mithat Efendi, Felatun Bey İle Rakım Efendi isimli bu eserinde o günün şartlarında makbul olan bakış açılarını işlemiştir. Bir yanda kendi değerlerinden uzaklaşmış zevk ve sefa peşinde koşan insanlar resmedilirken; bir yandan da toplumda olması gereken ideal genç tasviri Rakım Efendi üzerinden canlandırılmaya çalışılmıştır. Belki de yazar Rakım Efendi üzerinden kendi kendisini anlatmaya çalışmıştır.
