Tasavvuf Nedir?
Aklın yetmediği bilgi alanında, özellikle Allah kavramında, gerçeğe gönlü aracı kılarak ya da iradeyi zorlayarak ulaşılabileceğini kabul eden görüş.
İmam-ı Rabbani’ye göre tasavvuf, ihlası kesintisiz bir halde yaşamak ve dinin hükümlerini zevk duyarak ifa edebilir hale gelmektir. Bu hali de ahlaki bir karakter güzelliği ile sürekli olarak hayata geçirmektir.
Tasavvuf biçime değil öze bakar.
İmam-ı Rabbani’ye göre tasavvufun öncesinde ilim vardır. Hakikati bilmeden hakikat ehli tanınmaz.
Tasavvuf, 8.yüzyılda Irak’ta doğmuştur. Büyük mutasavvıflar Hasanü’l Basri, Bayezid-i Bistami, Cüneyd-i Bağdadi ve Hallac-ı Mansur’dur.
Mutasavvıflar kal ehli değil, hal ehlidirler. Onlar varlığın esas amacı olan ilahi hakikati içte sezmeyi ve gönülde bulmayı hedeflerler. İlahi gerçeğin gönülde aranıp bulunması ise aşkın yardımı ile olur. Aşk olmadan Allah bilinmez.
İlahi aşka ulaşmak için maddi aşk (mecazi aşk) bir basamaktır.
Tasavvufun temeli, kainatta sadece bir varlığın (Allah) bulunduğu, o tek varlığın dışındaki diğer varlıkların ise onun yeryüzündeki yansıması olduğu görüşüne dayanmaktadır. Diğer varlıklar Allah’ın anlaşılıp bilinmesi için var olan gölge varlıklardır.
Belli Başlı Tasavvuf Terimleri:
Abdal: Gezgin derviş.
Aşk: İlahi aşk, kulun Allah’a olan sevgisi.
Aşık: Allah aşkıyla yanan, seven.
Ayan-ı Sabite: Allah’ın yansıması.
Çile: Nefsi köreltmek için yapılan terbiye, çekilen çile.
Dergâh: Kapı, eşik, kapı yeri, makam, tekke.
Derviş: Bir tarikata girmiş, onun kurallarına uygun yaşayan kimse.
Fenafillah: Allah’ta yok olmak, ölmeden önce ölmek, tasavvuftaki son aşama.
Halife: Tarikat kurucusunun ya da şeyhin kendisine vekil tayin ettiği, yetki verdiği kişi.
İnsan-ı Kamil: Fenafillah’a ulaşmış kişi, olgun insan, kamil insan.
Kâbe: Vuslat makamı, aşığın gönlü.
Kadeh (Far: Câm): Allah aşkıyla yanan kişinin kalbi.
Mâşuk: Sevgili. Tasavvufa göre hakiki sevgili Allah’tır.
Mâsivâ: Allah dışındaki diğer varlıklar.
Meyhane: Allah aşkının sunulduğu yer, tekke.
Meclis: Allah’ı anmak için yapılan toplantılar
Mutasavvıf: Tasavvuf ehli olan, herhangi bir tasavvuf yolunda mertebe katetmiş kişidir.
Mürşid: Doğru yolu gösteren, ilahi aşkı anlatan, tarikat şeyhi.
Mürid: Tarikat şeyhine bağlanarak ondan tasavvufun yollarını öğrenen, onun doğrultusunda ilerleyen kimse.
Nefis: Can, benlik. Tasavvufa göre kulun kötü huyları ve çirkin vasıfları, dünyevi istek ve arzuları.
Pîr: Farsça, ihtiyar, yaşlı kimse. Tasavvuf önderlerine ve tarikat kurucularına da pîr denir.
Post: Şeyhlik makamı.
Sarhoş: Allah aşkıyla kendinden geçen, derviş.
Sâki: Mürşid, Allah aşkını sunan, yol gösteren.
Şarap: Anlamların özü, ilahi aşk.
Şem (mum): İlahi nur.
Şeyh: Tarikat kurucusu, tarikatta en yüksek mertebeye ermiş kişi veya tarikat kollarından birinin başında bulunan kimse, postnişin.
Tarikat: Allah’a varma yolunda benzer biçimde düşünenlerin oluşturduğu topluluk, yol.
Tecelli: Görünme, belirme. Tasavvufta Allah’ın yaratılmış her şeyde görünmesi anlamında kullanılır.
Tekke: Tasavvuf ehli kişilerin, tarikat mensuplarının barındıkları, eğitim gördükleri yer.
Vücud-u Mutlak: Tek varlık.
Vahdeti Vücud: Birlik. Kainat var edilmeden önce tek ve mutlak güzellik vardır. İnsan Allah’ın bir parçasıdır. Ondan ayrılmıştır ve tekrar ona dönecektir. Buna vahdet-i vücud yani varlığın birliği denir.
