14.YÜZYIL ANADOLU SAHASI TÜRK EDEBİYATI
GÜLŞEHRİ:
Mantıku’t Tayr: Tasavvufi bir mesnevidir.Kuşların yolculuğu ile insanın hakikati bulma yolundaki engelleri ve çabalarını sembolize eder.
Felekname: Tasavvufi mesnevidir.İslam ve tasavvuf felsefesinin işlendiği eserde hayat ve ölüm üzerinde durulmuştur.
AŞIK PAŞA:
Garipname: 12.000 beyit, dini-tasavvufi konulu bir mesnevidir.
Vasf-ı Hal-i Herkesi ve Fakrname kısa mesnevilerdir.
Kimya Risalesi: Manzum mensur karışık bir eserdir.
HOCA MESUD:
Süheyl ü Nevbahar: Farsça’dan Türkçeye çeviri
Ferhengname-i Sadi: İranlı mutasavvıf Sadi’nin Bostan’ından bir kısım yerlerin çevirisi.
ŞEYHOĞLU MUSTAFA:
Hurşidname: 7640 beyitlik bir aşk mesnevisidir.
Kenzü’l Kübera: Mensur bir eserdir. Siyasetname özelliği gösterir. Dönemin siyasi ve sosyal hayatı hakkında dikkate değer bilgiler verir.
Kaabusname: Farsça’dan çevirerek ilaveler de yaptığı ahlak ve siyaset kitabıdır.
Marzubanname: Farsça’dan Türkçeye çevirdiği mensur hikaye ve masalların yer aldığı bir eserdir. Öğretici bir eserdir.
EFLAKİ:
Menakıb’ül Arifin: Farsça bir eserdir. Ariflerin menkıbelerini anlatır.
AHMEDİ:
Divanı: Kasideler, gazeller, terkib-i bend ve terci-i bendlerden oluşan hacimli bir divandır. 8000 beyitten oluşur.
İskendername: Mesnevi. İranlı şair Nizami’Nin aynı adlı eserinin çevirisidir. 8000 beyti aşar. Konusu Makedonyalı İskender’in doğu seferi ve doğu ülkekeriyle ilgilidir.
Cemşid u Hurşid: Mesnevi, 4000 beyit. Aşk mesnevisidir.
Tervih’ül Ervah: Tıpla ilgili bir mesnevidir. Dil çalışmaları ve tıp tarihi açısından önemlidir. 10.000 beyit dolayındadır.
Mirkat’ül Edep: Arapça-Farsça manzum sözlüktür.
Dini ve din dışı başka eserleri de bulunmaktadır.
KADI BURHANEDDİN:
Divanı: Gazeller, rubailer ve tuyuğlardan meydana gelmiştir. Dili sadedir. Anadolu sahası Türk şiirine, İran şiirinin benzetmelerini, mazmunlarını geniş ölçüde getirmiş, ancak Türkçenin anlatım olanaklarından da yararlanmıştır. Şiirlerinde cinas ve tevriye sanatlarını sık sık kullanmış ve Türkçe deyimlerin mecazlı anlamlarıyla oynamıştır.
14. YÜZYIL ORTA ASYA SAHASI TÜRK EDEBİYATI
11.yüzyılla 13.yüzyıl arasında Hakaniye Türkçesi olarak tanıdığımız İslami Orta Asya edebi Türk dili, 14.yüzyılda Harezm ve Altınordu sahasında verilen eserlerle birlikte yerini yeni bir edebi dile, Çağatay Türkçesine bırakır. Harezm, Altınordu, Mısır topraklarında İslami Orta Asya edebi Türk dili ile yazılmış eserler vardır.
Harezm Sahası:
RABGUZİ:
Kısas’ül Enbiya: Mensur bir eserdir. Dini niteliklidir. Arapça-Türkçe karışık olarak yazdığı manzumeler (mülemma), gazeller ve dörtlüklerle oluşturulmuştur.
KERDERLİ MAHMUT (MAHMUT BİN ALİ):
Nehcü’l Feradis: Mensur bir eserdir. 40 hadis ve onların tercümelerine ve şerhlerine yer verilmiştir.
İSLAM (ŞEYH ŞEREF):
Muin’ül Mürid: 900 beyitlik dini, tasavvufi manzum bir eserdir.Göçebe Türkmenlere fıkıh ve tasavvufa dair bilgiler vermek gayesiyle yazılmış bir eserdir.
Altınordu Sahası:
KUTB:
Hüsrev ü Şirin: Mesnevi. Din dışı bir eserdir. Aşk mesnevisidir.
HAREZMİ:
Muhabbetname: On küçük mektuptan oluşmuş bir mesnevidir.
HÜSAM KATİP:
Cümcümename: Feridüddin Attar’dan çevrilmiş bir mesnevidir.
Codeks Kumanikus: Dini bir eserdir. Latin harfleriyle yazılmış ve Hristiyan Kıpçaklar için yazılmış olup Katolik propagandası yapan bir eserdir.
Bahtiyarname: On vezir hikayesidir.
Miraçname: Mensur bir eserdir. Uygur harfleriyle yazılmıştır. Yazarı belli değildir.
Tezkiret’ül Evliya: Mensur bir eserdir.Uygur harfleriyle yazılmıştır. Yazarı belli değildir.
14. YÜZYIL AZERBAYCAN SAHASI TÜRK EDEBİYATI
HASANOĞLU:
Divanı yoktur. Elimizde sadece gazelleri bulunmaktadır.
AHMET BİN VEYS:
Arapça, Farsça ve Farsça şiirler yazmıştır.
NESİMİ:
Farsça ve Türkçe iki divanı ile Vasiyetnamesi vardır. Hurufilik inancının kurucusu olan Fazlullah-ı Hurufi’nin halifesidir. Eserlerinde Hurufiliğin propagandasını yapan şiirler yazmıştır.
