Eleştiri yazısı:
AHMET MUHİP DIRANAS
Ahmet Muhip Dıranas (doğ. 1909), şiire on yedilerinde başlar. Hece geleneğinin alışılmış kalıpları içinde, alışılmamış bir anlatım ve imge tazeliğiyle, ağır, temkinli adımlarla girer şiir dünyasına. Çeşitli dergilerde zaman zaman görünen, her seferinde bütün süslerden soyunmuş yapyalın, ama anlam yüklü, enginlik özlemiyle dolup taşan şiirlerini bugüne kadar kitap haline getirmez, getiremez. 1926’dan 1964’e kadar, dış dünyaya adeta sırt çevirmiş, kendi anıları, düşleri, özlemleri, bunalımları içinde kapalı kalarak sesini duyurmaya devam eder.
Ahmet Muhip Dıranas, tıpkı Dağlarca gibi, şiirimizde bir rastlantıdır. Kendinden öncekilere her ne kadar kalıp bakımından benzerse de dil ve imge açısından hiç benzemez. Yerli, yabancı çağdaş şiir ustalarının çıraklığını yapmış, çağının, gününün sorunlarına, bir Yahya Kemal yançizerliğiyle yabancı kalmışsa da, onun gibi, Türk şiirine -eski kalıplar içinde- yepyeni bir anlatım, büyüleyici bir imge zenginliği, ulaşılması güç bir ses ve uyum tazeliği getirmiştir. A
Ahmet Muhip, 1940’tan bu yana yenileşen, biçim ve özce kabuk değiştiren şiir dünyamızda, kitabı olmamasına rağmen, adını unutturmamasını, istediği konular dışında, süsten arınmış, “derviş sadeliği” içindeki soylu dili, şaşırtıcı imgeleri yanında büyük bir şiir duygusu, şiir sezgisi ve şiir kurma gücüne borçludur.
Aslına bakılırsa, şair işlediği konular, dile getirdiği duygular bakımından şiirimize büyük bir şey katmış değildir. Şiirlerinde, gönül kapılarına “bir mevsim gibi varıp, bir mevsim gibi” geçer, içindeki “karanlıklara, mağaralara, inlere” güneş ışıkları salmak ister hep. O da, tıpkı Dağlarca gibi, karanlıklardan ışığa çıkma özlemindedir. Yalnız onun özleminin ardından, yurdun geri kalmışlığına kahırlanıp “karanlıkları yakmak” isteyen Dağlarca’nın toplumsal kaygıları yok. Dıranas daha çok, gerilerde kalmış güzel günlerin anısında ve geçip giden bir ömrün geri dönülmezliğinde durmadan bunalan ruhuna bir ışık, sıcak bir destek, kimi zaman, “güzel”e, “yeni”ye doğru koşan bir sonsuzluk, bir genişlik duygusudur; kimi zaman da, “yemişlerin dallarda sallandığı, gecelerin bir deniz gibi aktığı” günlerin tatlı anısı.
Dıranas, Ağrı Dağı adlı şiirinde, o içini saran “büyüklük” duygusunu bir an için somutlaştıran dağa bakarken, her şeyin sisler, bilinmezler içinde olduğunu görür. Onun gözünde bir saraydır bu dağ: Her şey bu sarayın ardından görünür / O insana: Sevmek, yaşamak ve ölüm.
İşte, bu üç kelime, Dıranas’ın hayata bakışını özetler ve şiirlerinin başlıca temalarını oluşturur.
Ahmet Muhip Dıranas, bu üç temayı, “bir büyük şarkı” bütünlüğü içinde, “kimsenin farkına varamadığı güzellikler” tadıyla, “şairanelikten” uzak, övünülesi bir anlatım sadeliği içinde dile getirir. Ondan edebiyatımıza kalacak olan, eşine az rastlanır bir şiir duygusuyla kurduğu dizeler bütünüdür.
Vedat Günyol
Çalakalem
Bu metin, şiirde ahenge ve sese önem veren, Batı şiiriyle Türk şiiri arasında etkili bir sentez kuran Cumhuriyet Dönemi şairlerinden Ahmet Muhip Dıranas’ın değerini ortaya koymaya çalışan eleştiri türünde bir metindir.
Ahmet Muhip Dıranas başlıklı eleştiri yazısında eleştirmen, şairin farklı ve önemli yönlerini olumsuz ve olumlu eleştiriler yaparak ortaya koymaya çalışmış; yargılarını şairin şiirlerinden örnekler vererek, şairi başka şairlerle karşılaştırarak sanatçıyı okura tanıtmaya çalışmıştır. Eleştirmenin amacı bu yazıda sanatçının gerçek değerini ortaya koymaktır.
