Aganta Burina Burinata Romanının Değerlendirilmesi
Süleyman Kaptan, bir denizcidir. Kendi kayığında tayfa olarak çalışmakta olan kardeşi Davut’u kazaen öldürmüştür. Kendi hatasından dolayı kardeşinin kafasının kopması onu çok etkilemiştir. Bundan dolayı Oğlu Mahmut’un denizci olmasını istememektedir.
Süleyman Kaptan oğlu Mahmut’u Kirpi Halil isimli bir ayakkabıcının yanına vermiştir. Böylelikle oğlunun denizci olmasını önlemek istemektedir. Ancak hiç beklemediği bir şekilde Kirpi Halil de tam bir deniz hayranı çıkar. Tamir ettiği ayakkabıları Mahmut’a denizcilik terimleriyle anlatır. Mahmut burada herkesle dost olur.
Mahmut bir taraftan da mahalle mektebine devam etmektedir. Ancak dersleri hiç dinlemeyen Mahmut sürekli olarak deniz hayalleri kurar. Bundan dolayı hocasından defalarca dayak yer. Komşularının kızı ve yakın arkadaşı Fatma, Mahmut’un durumuna çok üzülür.
Mahmut’un yine falakaya yatırıldığı bir gün Erkek Fatma, Mahmut’un yanına gelerek, babasıyla çıkacağı balığa gelmesini ister. Mahmut bu teklife çok sevinir. Birlikte denize açılırlar. O gece pek balık tutamazlar. Mahmut denizin vefasızlığını öğrenmiş olur. Denizin kendisi için vazgeçilmez olduğunu düşünerek mektebi bırakır. Süleyman Kaptan’ın uzun süreliğine sefere çıkmasından istifade ederek denize çıkmaya devam eder. Denizde sayısız maceralar yaşar.
Bir gün Mahmut denizdeyken annesinden bir mektup alır. Mektupta babasının bir sefer sırasında kayığının battığını, babasının da kayıkla birlikte tüm servetiyle beraber battığını bundan sonra kendisine Mahmut’un bakması gerektiğini yazar. Ne var ki Mahmut’un kazandığı kendi karnını bile doyuramamaktadır. Mahmut bir süre sonra annesini de kaybeder. Denizin acımasızlığı ve yoksulluk Mahmut’un belini bükmüştür. Zaman zaman memleketine gidip Erkek Fatma’yla evlenmeyi düşünür.
Memleketine döndüğünde garip olaylar hisseder, köy eski köy değildir. Fatma’yı uzun aramalar sonucunda bulur. Bir balık seferinde onu kötü emellerine alet etmeye çalışan balıkçılar Fatma’dan istediği karşılığı bulamayınca ona kurşun sıkmışlar ve bu kurşunla Fatma’nın cildi ciddi şekilde tahrip olmuş, bir gözü akmıştır. Fatma eski Fatma değildir. Ancak Mahmut ona olan sevgisinden dolayı yine de onunla evlenmek ister. Fakat Fatma bunu kabul etmez. Fatma, Mahmut’u zor durumda bırakmamak için köyden kaybolur. Mahmut onu çok aramasına rağmen bulamaz.
Yaşadığı bu olaylardan sonra Mahmut tekrar denizlere açılmayı planlarken; sürpriz bir teklifle karşılaşır. Köyün en zenginlerinden Zeynel Ağa, kızı Ayşe ile evlenmesini ister ancak Mahmut’un deniz macerasından vazgeçmesini şart koşar. Mahmut bu teklifi kabul ederek Zeynel Ağa’nın kızı Ayşe ile evlenmeye razı olur ve Ayşe ile evlenirler, çok mutlu olurlar. Mahmut özlediği hayata kavuşmuştur. Bahçede sebze meyve yetiştirmektedir. Fakat gün geçtikçe Mahmut kendisinin bir toprak adamı olamayacağını düşünmeye başlar. Deniz hayali tekrar canlanır.
DEĞERLENDİRME: Halikarnas Balıkçısı, Aganta Burina Burinata isimli romanında deniz hayatının zorluklarını ve güzelliklerini aynı anda işlemeye çalışmıştır. Eserde pek çok denizcilik terimlerini de görmekteyiz. Ayrıca o dönem yaşanan toplumsal olaylar ve ekonomik sıkıntılar da eserde gayet akıcı bir şekilde işlenmiştir.
