CEMO
Cemo Romanının Değerlendirilmesi
Cano, memleketinin en saygın beyinin yanında çalışmaktadır. Cano’nun Bey’i, Cano’ya çok güvenir. Bir başka beyin kızı olan Kevi’yi kaçırması için Cano’yu görevlendirir.
Cano, Kevi’yi kaçırır fakat yolda Kevi’ye aşık olur, Kevi’nin de Cano’yu sevdiği anlaşılınca ikisi birlikte Bey’den kaçmaya karar verirler, yıllarca kaçak hayatı yaşarlar.
Bir zaman sonra Cano’nun askere gitmesi gerekmektedir. Bu arada her ikisinin Cemo adında bir kızları olur. Cano’nun askerliği uzun sürer ve Kevi ikinci çocuğunu doğururken ölür.
Askerden dönüşünde bunları öğrenen Cano kızını da alarak bir değirmen tutar ve değirmenciliğe başlar. Cano kızı Cemo’yu güçlü kuvvetli ve savaşçı bir kişi olarak yetiştirir. Cemo büyüyünce güzeller güzeli bir kız olmuştur ve evlenme vakti gelmiştir fakat Cemo’yu Sarikoğlu adında kötü karakterli bir ağa istemektedir.
Hem babası hem de Cemo, Sarikoğlu’nu pek sevmemektedir. Sarikoğlu bir gün Cemo’yu kaçırmaya çalışır ancak başarılı olamaz. Bundan dolayı Cano da bir an önce kızının evlenmesi gerektiğini düşünür ve köye haber salarak meydanda dövüş olacağını ve bu dövüşte kazanan kişinin Cemo ile dövüşeceğini dövüşü kazanırsa Cemo ile evleneceğini söyler. Gençler birbiriyle kapışır sonra da bir delikanlı kalır. Cemo, bu delikanlıyı beğenmediğinden adamı yener ve bu delikanlı ile evlenmek zorunda kalmaz.
Memo dayısı tarafından büyütülmüş bir delikanlıdır. Dayısı ona çancılık sanatını öğretmiştir bir gün çan satmaya gittiğinde Cemo ile karşılaşır. Memo ile Cemo birbirine vurulur. Bu iki delikanlı Cano’nun desteğiyle evlenirler. Bu arada Cano’nun yaşadığı köyü kötü karakterli ağa Sarikoğlu almıştır. Sarikoğlu zaten Cano’ya kızgındır bundan dolayı Cano’ya yapmayacağını bırakmayacaktır.
Sarikoğlu denilen kötü karakterli ağa Memo’ya tuzak kurdurur, herkes Memo’nun öldüğünü düşünmektedir. Memo kaçarken Senem ile karşılaşarak onu kuma olarak alır ve oymağının beyi olur.
Cemo’yu yanına almak için köye döner; fakat köyü yerinde bulamaz. Ağa Sarikoğlu’nun adamları köyü yakıp yıkmış, darmadağın etmişlerdir, herkes ölmüştür. Cemo ise bebeğini kaybetmiştir. Memo bu olayda Sarikoğlu’nun parmağı olduğunu tahmin eder, onu bulup öldürür ve Cemo’yu kurtarır. Cano’yu da yanlarına alarak bey olduğu Dersim’e doğru yola çıkarlar.
DEĞERLENDİRME: Yazar Kemal Bilbaşar, Cemo isimli bu eserinde Anadolu’nun doğusundaki toplumsal yapı ve ağalık sistemini akıcı bir şekilde anlatmaştır. Kahraman isimlerinin seçinini yazar pek isabetli yapmamış sanki; isimler bir birlerine çok benzeştiği için kitabın dünyasına dahil oluncaya kadar kafa karışıklığından kurtulmak imkansız hale geliyor.
