Eğitimin en önemli süreçlerinden birisi motivasyondur. Aileler ve öğretmenler çocukları yeni şeyler öğrenmeye sürekli motive etmeye çalışırlar. Bunun için de çok çeşitli yollar ve argümanlar kullanırlar. Bu yazıda kullanılan motivasyon yöntemlerine eleştirel bir bakış ve bir motivasyon önerisi bulacaksınız.
Öğrenme ve öğrenmeye motive etme süreci doğumla başlamaktadır. Önce çocuk mamasını yemeye motive edilir, sonra çişini öğrenmeye ve yürümeye… Anaokuluna başlar, sosyalleşmeyi, boyamayı, paylaşmayı öğrenmeye motive edilir. Bu motivasyon süreci bazen eğlenceli, bazen sıkıntılıdır. Bazen ödüle dayanır, bazen zora. Ama kişinin eğitimi için en önemli süreçlerden birisi motivasyondur.
Okula başlayan çocuklar, okula gitmeye, ödev yapmaya ve ders çalışmaya motive edilmeye çalışılır. Çocuklar, çocukluk döneminde bitmek tükenmek bilmeyen meraklarıyla, ergenlik döneminde isyanla sorarlar:
- Neden okula gidiyorum?
- Oyun oynamak varken neden ödev yapmak, ders çalışmak zorundayım?
- Neden matematik, fen vs. öğreniyorum?
- Neden dil öğreniyorum?
Aileler ve öğretmenlerin bu soruya en çok verdikleri cevaplar şunlardır:
- İyi bir geleceğin olsun diye
- Gelecekte rahat et diye
- İyi bir meslek sahibi olman için
- Çok para kazanabileceğin ve rahat edeceğin bir işin olsun diye
- Çünkü dil bilmeyenlerin iş bulması çok zor.
Kısacası “ekmek parası” için, “gelecekte rahat etmek” için, “zengin olmak” için… ve eklerler “bu devirde ekmek aslanın ağzında değil midesinde.”
Ancak bu çoğu zaman işe yaramaz. Çünkü;
Öncelikle çocuk için gelecek uzaktır, uzak gelecek çook daha uzaktır. Çocuğa gelecek için anı feda etmek saçma gelir. Öyle ya, gelecekte rahat etmek için şimdiki rahatını feda etmek? Saçma! Ayrıca günümüzde çocuklar hiç aç kalmamıştır. O yüzden ekmek parası için çalışmak? Saçma! Gerçekten saçma değil mi?
Sonra, çocuk çevresinde ve ekranlarda gördüğü zenginlerin çoğunun iyi eğitimli olmadığını görür. Çoğu eğitimsiz, dil bilmeyen iş adamının ülkenin en iyi üniversitelerinden mezun, en iyi eğitimli insanların patronu olduğunu görür. Sporcuların, ünlülerin hayat hikayelerine bakınca bunları elde etmek için eğitimin ve okumanın yanlış yol olduğunu görür. Hele gördüğü “atanamayan öğretmen”, “üniversiteli çaycı” ve “üniversiteli işsizler” haberlerinden sonra çocuğu okumaya ve ders çalışmaya yukarıdaki sözlerle motive etmek imkansız hale gelir.
Kısaca “ekmek parası” için okumak çok saçma! Zaten “Rızkı veren Allah.” değil mi?
Bu durumda yukarıdaki, çağ dışı ve hayatın gerçeklerine uymayan motivasyon yöntemlerini bir kenara bırakarak yeni yollar bulmak gerek.
Önemli bir psikolog olan Edward Deci’nin dediği gibi “Maddi ödüllerin içsel motivasyon üzerinde büyük oranda olumsuz etkisi vardır.” ve “Aileler ve öğretmenlerin kısa vadeli sonuçlara odaklanıp çocukların davranışlarını kontrol altına almaya çalışmaları, çocuklarda uzun vadeli ve kalıcı hasara yol açar.”
Sonuç olarak, eğitime bakışımızı ve motivasyon anlayışımızı kökten değiştirmeliyiz. Eğitim, “insanın içinde var olan potansiyel insanı, gerçek insana” ulaştırma sürecidir. Başka bir deyişle kendini gerçekleştirme sürecidir. Eğitimin amacı Yunus Emre’nin işaret ettiği “benden içeri olan ben”i keşfetmektir. Eğitim, çocukları daha iyi insan, daha erdemli insan, kısaca daha fazla insan olmaya götürmüyorsa ‘kuru bir heves’ ve abes bir iştigaldir.
O halde yukarıdaki sorulara verilecek cevapları da aşağıdakilerle değiştirebiliriz.
- Neden okula gidiyorum?
- Yeni insanlar, yeni arkadaşlar tanımak için…
- Yeni şeyler öğrenerek kendini daha bilgili bir insan yapmak için
- Oyun oynamak varken neden ödev yapmak, ders çalışmak zorundayım?
- Oynayarak da öğrenebilirsin, ama karşılaştığın yeni şeyleri fark etmeni sağlayacak anahtar çalıştığın derslerde saklı.
- Ders çalışmak bir çeşit hazine avı gibi bir oyundur. Yeni şeyler öğrenmek seni daha harika bir insan yapacaktır.
- Neden matematik, fen vs. öğreniyorum?
- Yeni şeyler keşfetmek, çevremizdeki güzellikleri anlayabilmek için
- Hayal ettiğimiz şeyleri yapabileceğimiz bilgi ve becerileri kazanmak için
- Neden dil öğreniyorum?
- Kendilerinden yeni şeyler öğrenebileceğimiz insanların sayısını milyonlardan milyarlara çıkarmak için.
- Yeni bilgi hazinelerinin kapısını açabilmek için
Elbette cevaplar bunlarla sınırlı değil. Sizlerde kendi sorularınızı, cevaplarınızı ve görüşlerinizi yorum kısmına ekleyebilirsiniz….
Yazara ulaşın:
Facebook: https://www.facebook.com/mnurioztrk
Twitter: https://twitter.com/mnuriozturk
