Halide Edib Adıvar’ın toplumsal dokuyu güzel bir şekilde yansıtan eserlerinden birisi de Döner Ayna isimli eseridir. Bu eserde Cumhuriyet sonrası Türk toplumunun toplumsal çarpıklıklarını görebilme imkanına sahip olmaktayız.
Ailesinden ayrı yaşamakta olan Hanife isminde küçük bir kızın yaşamış olduğu travmaları yüreğimiz burkularak okuyacağız.
Hanife’ye Mürsel adında bir genç tecavüz etmeye çalışmış ancak oradakilerin fark etmesi ve Hanife’nin bağırıp çağırması sonucunda katırcı Mürsel’in Haife’ye tecavüz etmesi engellenmiştir.
Hanife yıllardır görüşmediği ailesini görmek için babasının kaldığı yere gelmiştir. Burada Hanife’yi üvey annesi karşılamış ve babasının yanına getirmiştir.
Hanife’nin babası Hacı Murat, Hanife’ye gülümser ve kısa bir süre onunla ilgilenir daha sonra Hanife’yi üvey annesine teslim ederek, karısından Hanife’yi yıkamasını ister.
Hanife, küçük kardeşi Hasan ve üvey ablası Huriye ile tanışma fırsatını bulur. Üvey ablası Huriye Hanife’den hiç hoşlanmamıştır. Hanife kardeşleri ile biraz olsun ortak zaman geçirme fırsatı bulur.
Hanife babasının yanında bayağı bir zaman geçirmiş ve genç güzel bir kız olmuştur. Çektiği sıkıntıları unutmaya başlamışken; çocukluk çağlarında kendisine tecavüze yeltenen Mürsel ismindeki adamın babası Hacı Murat’ın yanında çalışmaya başladığını duyar.
Katırcı Mürsel Hanife’yi tam evleneceği sırada kaçırarak bir müddet dağda taşta gezdirerek eziyet eder. Daha sonra bir kasabaya gelirler ve burada bir ana ve oğlunun evinde kalırlar. Bu ailenin yardımıyla buradan İstanbul’a giderler.
İstanbul’da ucube bir ev bulurlar ve bu evde bir müddet kalırlar. Burada polisler kaldıkları evi basarak Hanife’yi bulmaya çalışırlar ancak bulamazlar. Bunun üzerine kaldıkları bu evden ayrılırlar.
Hanife’nin ağabeyi onların peşini bırakmaz ve en sonunda kardeşini bulur. Katırcı Mürsel ve arkadaşları eroin kaçakçılığı yapmaktadırlar. Macit bütün bu olanlara son verir ve kardeşini Mürsel denen bu adi adamın elinden kurtarır. Mürsel’i kanuna teslim eder. Mürsel hak ettiği cezayı bulmuştur.
Hanife, Mürsel’den kurtulduktan sonra Bilal adında iyi karakterli bir gençle evlenerek yaşadığı bu zorlu yaşamdan bir nebze olsun kurtularak mutluluğu yakalar.
Halide Edib Adıvar’ın diğer pek çok eserinde olduğu gibi Döner Ayna isimli bu eserinde de gelenek görenek ve yanlış yorumlanmış inançların toplumsal hayata etkileri anlatılmaya çalışılmıştır.
