SAATLERİ AYARLAMA ENSTİTÜSÜ ÖZETİ
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü isimli romanı Cumhuriyet tarihinin en ironik eserlerindendir. Eser aynı zamanda özgün olma vasfını da korumaktadır. Eserde Osmanlı sonrası toplumsal değişimin toplumun hayatındaki yansımalarını da görme imkanına sahip olabiliriz.
Eserimizin başkahramanı Hayri İrdal ismindeki delikanlıdır. Hayri İrdal’a çocukluk çağlarında dayısı bir saat hediye etmiştir. Bu saat sayesinde saatler hakkında bilgi ve merak sahibi olan Hayri, bu merakını ömrünün sonuna kadar da korumuştur.
Hayri İrdal, Nuri Efendi adında bir saat ustasının yanında çalışmak üzere işe girmiştir. Nuri Efendi sıradan bir saat ustası değildir. Cami saatlerini ayarlama ve tamir etme amacıyla kurulmuş olan bir kurumda çalışmaktadır.
Hayri İrdal, Nuri Efendi’nin yanında bıkmadan usanmadan uzun süre çalışmıştır. Birinci Dünya Savaşı çıktıktan sonra askere giden Hayri İrdal, yaklaşık olarak dört yıl askerlik yapmıştır. Askerden geldikten sonra da Emine adında bir kadın ile hayatını birleştirmiştir. Hayri, Emine’yi çok sevmektedir ancak Emine genç yaşta vefat eder.
Emine genç yaşta vefat edince bu defa da Hayri İrdal, Pakize Hanım adında genç ve güzel bir kadınla evlenir, ancak Pakize sağlam ayakkabı değildir. Pakize Hayri İrdal’ı arkadaşları ile aldatmaktadır.
Hayri İrdal, Halit Ayarcı adında düzen adamı, her türlü fırıldağı çok iyi bilen sahtekar bir adamla tanışır. Halit, Hayri’nin saatlere olan merakını bildiği için onunla birlikte bir iş yapmayı teklif eder. Halit’in teklifi Hayri’ye de mantıklı gelir ve birlikte Saatleri Ayarlama Enstitüsünü kurarlar.
Enstitü kısa zamanda çok iyi iş yapmaya başlar. Hatta bir ara yurt dışına bile açılma imkanı bulurlar. Hayri çok mutludur bu arada Hayri’nin bir de çocuğu olur. Çocuk o kadar Halit Ayarcı’ya benzemektedir ki; karısı bu durumu Halit Ayarcı’yı çok sevmelerine bağlar. Saf ve iyi niyetli olan Hayri de karısının bu yorumuna inanır.
Enstitüde işler iyi gitmemeye başlar, devlet enstitüyü incelemek üzere Amerika’dan bir ekip çağırır. Enstitünün kapatılması söz konusudur, fakat Halit Ayarcı bir şekilde işi hallederek enstitünün kapanmasını engeller.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü isimli bu eserinde aslında uyanık ve saf karakterler arasındaki zorunlu simbiyosis yani birlikte yaşama durumu anlatılmaktadır . Ancak her zaman her yerde olduğu gibi uyanık ve akıllı tiplerin saf insanları istismar etmesini de ironik bir dille resmedilmiştir.
