Çalışan kadının cinsel obje olarak görüldüğü, toplumsal hayattan dışlanmaya çalışıldığı bir dönemi anlatan Halide Edip Adıvar’ın Sonsuz Panayır isimli bu eseri toplumumuzun modernleşme sancılarını resmeden sürükleyici bir eserdir.
Romanımızın baş kahramanlarından Ayşe Balkar, çok çalışkan gayretli gayretli olduğu kadar da hırslı bir lise son sınıf öğrencisidir. Okullarının düzenlemiş olduğu bir hikaye yarışmasına katılır ve bu yarışmada ailesinin çekmiş olduğu ekonomik sıkıntıları, babasının aile ekonomisine katkıda bulunabilmek için sigarayı bırakmasını konu edinen bir hikaye yazar ve bu hikaye ile birincilik kazanarak edebiyat öğretmeni Ali Bey’in dikkatini çeker.
Edebiyat öğretmeni Ali Bey, çok zengin olma hayali kuran Ayşe’ye soylu bir ailenin kızına ders vermek üzere iş bulur.
Ayşe’nin çocuklarına ders vermekte olduğu Bolluk Ailesi, Ayşe’yi sosyetenin gitmiş olduğu bir pavyona götürürler. Böylelikle Ayşe’’ ikibinler’’ denilen zenginler tayfasını tanıma fırsatını bulur. Ayşe burada her türden insan karakterini inceleme fırsatı bulur. Bir gazetede köşe yazarı olan Firuzan Tıngır adındaki bayanla tanışma fırsatı da bulur.
Ali Bey, Ayşe’ye bir başka arkadaşı Uzman Safitürk’ün ofisinde sekreterlik işi bulur. Ancak Safitürk’ün Ayşe’yi çalıştırmak için bazı şartları vardır. Ayşe’nin başka yerde çalışmayı bırakarak sadece kızlarına ders vermesini ister ve Ayşe’ye buna karşılık yüklü bir maaş verir. Ayşe kaloriferli bir evde oturma imkanına kavuştuğu için bu fırsatı severek kabul eder.
Ayşe, yeni evine taşınmasında yardımcı olan Safitürklerin yeğeni Burhan Körbalta ile yakınlaşmaya başlar. Daha sonra bu yakınlaşma evlilikle son bulur.
Ayşe iş hayatında pek çok insanı gözlemleme fırsatı bulur. Çalıştığı şirkette Safinaz ile tanışır. Safinaz, güzelliği ile erkeklerin dikkatini çeken bir genç kızdır. Erkeklerden birinin metresi diğerinin sevgilisi olan Safinaz bir başka genç ile nişanlanmıştır. Safinaz’ın başına gelenlerin Ayşe’nin de başına gelmesi muhtemeldir. Çünkü o dönemde çalışan kadın sayısı çok azdır.
Safinaz’ın başına gelen olayların benzerleri Ayşe’nin de başına gelmiştir. Mesai arkadaşları Ayşe’yi garipsemişler, dışlamışlar yerine göre küçümsemişlerdir. Hatta müdürleri baskı kurmaya kalkmış, patron taciz etmiş kısacası Ayşe’de iş hayatında çok fazla zorlukla mücadele etmiştir. Ancak Ayşe tekrar yokluğa ve sıkıntılara boyun eğmemek için direnir ve başarılı olur. İş hayatında dişiliği ile değil başarıları ile anılmak ister.
DEĞERLENDİRME: Halide Edip Adıvar’ın Sonsuz Panayır isimli bu eseri diğer eserlerinin pek çoğunda olduğu gibi geleneksel yaşam tarzı ile modernleşme döneminin iç içe verildiği bir eserdir.
