Yaşar Kemal’in Çukurova halkının toplumsal yaşantılarına ayna tutmak için yazdığı eserlerinden birisi de Teneke isimli romanıdır. Sonraki zamanlarda tiyatro oyunu olarak hazırlanan eser, yazarın ustalık dönemi eserleri arasındadır.
Olaylar Çukurova’nın bir ilçesinde geçmektedir. İlçeye uzun zamandır kaymakam atanmadığı için ilçenin önemli memuriyetlerinden birisini yapmakta olan Resul Bey kaymakamlığa vekalet etmektedir. Ancak Resul Bey bu görevi ifa etmiş olmaktan pek memnun değildir, çünkü Resul Bey ilçede dönen dolapları bilmektedir.
İlçede çeltik işleri ile iştigal etmekte olan çeltik ağaları Resul Bey’den ruhsat almaya çalışmaktadır. Resul Bey ise ağaların bu isteğine sıcak bakmaz, çünkü çeltik ağalarının ruhsat almaya çalıştıkları tarlalar meskun mahale çok yakındır. Başta sivrisineklerin çoğalması ve sıtma hastalığının artması olmak gibi bazı sakıncaları vardır.
Resul Bey’den ruhsat alma ümidini yitiren çeltik ağaları ondan kurtulmanın yöntemlerini ararlar ve Resul Bey’i asılsız şikayetlerle hükümete şikayet ederek görevden aldırmayı başarırlar.
Resul Bey görevi bıraktıktan sonra ilçeye Fikret Irmak adında yeni bir kaymakam atanır. Kaymakam iyi niyetli aynı zamanda da tecrübesiz bir insandır. Fakülteden yeni mezun olmuştur. Kaymakamın tecrübesizliğinden faydalanan çeltik ağaları kaymakamdan ruhsat almaya çalışırlar.
Kaymakamı etkilemek için büyük bir kalabalık ile karşılama töreni düzenlerler. Kaymakama her şeyi ile dört dörtlük bir ev açarlar. Ziyafet hazırlamayı da unutmayan ağalar böylelikle kaymakamı etki altına alarak tarlalarının ruhsatını almayı başarırlar. Ancak kaymakam çeltik ağalarının gerçek niyetini anlayınca kendisi için hazırlanan evden kaymakam evine çıkar.
Çeltik ağaları yakın çevredeki insanların tehditle tarlalarını almaya çalışırlar. Bunda muvaffak olamayınca tarlalarının suyunu halkın yaşamakta olduğu yere bırakarak ilçeyi çamur içinde bırakırlar. Çeltik ağalarının niyetini bilen Resul Bey kaymakamı uyarmak istese de çeşitli sebeplerden muvaffak olamaz.
Çeltik ağaları baskı ile vatandaşın tarlalarını alamayınca bu defa da para vererek almak isterler. İlçede neler dönmekte olduğunu anlayan kaymakam çeltik ağalarının oyunlarını bozmak ister. Ruhsatlarını iptal eder. Çeltik ağları kaymakama baskı yapmak amacı ile kaymakamlık odasını kurşunlatırlar.
İyi niyetli kaymakama istediklerini yaptıramayacaklarını anlayan menfaat şebekeleri bu defa da kaymakamdan kurtulmanın yollarını ararlar. Aslı astarı olmayan şikayetlerle kaymakamı sürdürmeyi başaran çeltik ağaları kaymakamın gidişini kutlamak amacıyla arkasından teneke çaldırırlar.
Yaşar Kemal’in eserlerinin çoğunluğunda olduğu gibi Teneke isimli eserinde de Çukurova halkının toplumsal yaşantısını yansıtmaya gayret ettiğini görüyoruz. Eseri dikkatle gözlemlediğimizde yazarın o yörenin toplumsal özelliklerini çok iyi özümsediğini ve eserlerinde de çok gerçekçi bir şekilde yansıttığını anlayabiliyoruz.
