9.yy
8.yy
7.yy
6.yy
5.yy Eski Yunan Edebiyatı
4.yy
3.yy
2.yy
1.yy
1.yy Latin Edebiyatı
2.yy
3.yy
4.yy
5.yy
6.yy
7.yy Avrupa Karanlık Çağ (Edebiyat yok.)
8.yy
9.yy
10.yy
11.yy
12.yy
13.yy
14.yy
15.yy Rönesans-Reform(Aydınlanma Dönemi)
16.yy
17.yy
18.yy Edebî Akımlar
19.yy
20.yy
ESKİ(ANTİK) YUNAN EDEBİYATI
Batı Edebiyatı’nın kaynağını oluşturur. Bu dönemde felsefe,şiir,bilim ve tiyatroda önemli çalışmalar ortaya konmuştur.
1)Şiir
Homeros
*Kör ve gezgin bir şairdir.
*İlyada ve Odessa destanını yazıya geçirmiştir.
Heseidos
*Didaktik(öğretici) şiirin kurucusudur.
Sappho
*Lirik şiirin kurucusudur.
*Güzellik Tanrıçası’na yazdığı şiirleriyle bilinir.
Aisopos(Ezop)
*Fabl türünün kurucusudur.
*Ezap’tan Masallar ünlü yapıtıdır.
2)Tiyatro
Aiskhylos
*Trajedi yazarlarındandır. Tiyatroda diyalog geleneğini başlatmıştır.
Suphokles
*Trajedi yazarlarındandır.
*Elektra önemli eseri.
3)Felsefe
*Sokrates
*Platon(Eflatun)
*Aristoteles
*Descartes..
NOT:
Heredot->Tarih’in babası. Dünya’nın ilk önemli tarihçisi.
Demesthonos->Dünya’nın ilk büyük söylevcisi. Söylev=Nutuk
LATİN EDEBİYATI
*Ennius->Trajedi
*Vergillius->Epik ve Pastoral şiir.
*Çiçero->Söylev(Nutuk)
*Seneca->Felsefe
Rönesans-Reform Sanatçıları
Dante (13.yy.)
*Terze-rima nazım biçimiyle yazdığı İlahi Komedya adlı yapıtıyla bilinir.
Boccacio (14.yy)
*Kısa hikayelerin kurucusudur.
*”Decameron” Dünya’nın en kısa öykülerini içeren yapıtı.
Montaigne (16.yy)
*Deneme türünün kurucusudur.
*”Denemeler” adlı kitabı türünün ilk örneğidir.
Rabelais (16.yy)
*5 kitaptan oluşan Gorguntua ve Pantagruel serisi romanın ilk örneği kabul edilir.
Cervantes (16.yy-17.yy)
*”Don Kişot” adlı eseri modern romanın ilk örneği kabul edilir.
*Don Kişot Dünya’da en çok okunan roman unvanına sahiptir.
ALMAN EDEBİYATI
Goethe
*Önemli eserleri: Faust,Genç Werther’in Acıları.
AVUSTURYA EDEBİYATI
Franz Kafka
*Önemli eserleri: Değişim,Hüküm,Ceza Sömürgesi,Bir Taşra Doktoru..
AMERİKAN EDEBİYATI
Herman Melville
*Önemli eserleri: Moby Dick
Mark Twain
*Önemli eserleri: Tom Sawyer’in Maceraları,Missisippi’de Hayat
Jack London
*Önemli eserleri: Demir Ökçe,Beyaz Diş,Hayatı Sevmek..
John Steinback
*Önemli eserleri: Fareler ve İnsanlar,Gazap Üzümleri..
Ernest Hemingway
*Önemli eserleri: Çanlar Kimin İçin Çalıyor,Silahlara Veda,İhtiyar Adam ve Deniz..
FRANSIZ EDEBİYATI
Montaigne
*Önemli eserleri: Denemeler
Pierre Corneille
*Önemli eserleri: Le Cid
Jean Racine
*Önemli eserleri: And Romaque,Esther
Moliere
*Önemli eserleri: Gülünç Kibarlar,Kadınlar Mektebi,Zorla Evlenme,Don Juan,Zoraki Hekim,Cimri,Hastalık Hastası,Kocalar Mektebi,Kibarlık Budalası..
La Fontaine
*Önemli eserleri: Fabllar
Alexandre Duma-Pere
*Önemli eserleri: Üç Silahşorlar,Monte Cristo Kontu..
Victor Hugo
*Önemli eserleri: Sefiller,Notre Dame’ın Kamburu,Kral Eğleniyor..
J.J.Rousseau
*Önemli eserleri: Toplum Sözleşmesi,İtiraflar
Honore De Balzac
*Önemli eserleri: Goriot Baba,Vadideki Zambak,Eugenie Grandet
Henry Beyle Stendhal
*Önemli eserleri: Kırmızı ve Siyah,Parma Manastırı
Gustave Flaubert
*Önemli eserleri: Madam Bovary
Guy De Maupassant
*Önemli eserleri: Tombalak,Ay Işığı..
Alphonse Daudet
*Önemli eserleri: Değirmenimden Mektuplar
Emile Zola
*Önemli eserleri: Meyhane,Germinal,Nana..
Albert Camus
*Önemli eserleri: Yabancı,Veba..
İSPANYOL EDEBİYATI
Cervantes
*Önemli eserleri: Don Kişot
İNGİLİZ EDEBİYATI
Shakespeare (Francis Becum)
*Önemli eserleri: Romeo ve Juliet,Kral Lear,Macbeth,Hamlet,Othello,Venedik Taciri..
Charles Dickens
*Önemli eserleri: Oliver Twist,Antikacı Dükkânı,David Copperfield..
İTALYAN EDEBİYATI
Dante
*Önemli eserleri: İlahi Komedya
Ariosto
*Önemli eserleri: Çılgın Orlando (Destan)
Tasso
*Önemli eserleri: Kurtarılmış Kudüs (Destan)
RUS EDEBİYATI
Puşkin
*Önemli eserleri: Çingeneler,Yüzbaşının Kızı
Nikoloi Gogol
*Önemli eserleri: Müfettiş,Ölü Canlar
Fyodor Dostoyevski
*Önemli eserleri: Suç ve Ceza,Karamazov Kardeşler
Lev Tolstoy
*Önemli eserleri: Savaş ve Barış,Anna Karenina,İvan İlyiç’in Ölümü..
Anton Çehov
*Önemli eserleri: Vişne Bahçesi,Vanya Dayı,Martı
İvan Turgenyev
*Önemli eserleri: Babalar ve Oğullar
Maksim Gorki
*Önemli eserleri: Ana,Benim Üniversitelerim..
EDEBÎ AKIMLAR
Klasisizm (17.yy)
*İnsanın değişmeyen dünyasını (cimri,hastalık hastası,kıskançlık) işlemişlerdir.
*Eleştirmen Boileau “Şiir Sanatı” adlı yapıtıyla akımın ilkelerini belirlemiştir.
*Özel olanı değil, evrensel ve kalıcı olanı anlatmışlardır.
*Eserlerinde ideal tiplemeler yaratmışlardır. Hasta,ihtiyar,sakat,yaşlı,çocuk tiplemelerine yer vermemişlerdir.
*Konudan çok konunun kusursuz biçim ve söyleyişle ortaya konmasına önem vermişlerdir.
*Anlatımlarında sade ve soylu bir dil kullanmışlardır.
*Eski Yunan Edebiyatı ve Latin Edebiyatı’nı örnek almışlar,trajedi ve komedileri yeniden yazmışlardır.
*Halktan insanlara önem vermişlerdir.
-Temsilcileri-
Boileau
*Önemli eserleri: Şiir Sanatı
Molierre
*Komedi yazarı.
*Önemli eserleri: Cimri,Hastalık Hastası,Kibarlık Budalası,Kadınlar Mektebi,Kocalar Mektebi,Gülünç Kibarlar,Zoraki Hekim,Don Juan..
Corneille
*Trajedi yazarı.
*Önemli eserleri: Le Cid
Racine
*Trajedi yazarı.
*Önemli eserleri:Andromague
NOT: Fenelon’dan Telemak klasisizm akımı içerisinde yer alan roman türünde bir eserdir.
-Türk Edebiyatı’nda Temsilcileri-
*Şinasi
*Ahmet Vefik Paşa
*Direktör Ali Bey
*Yusuf Kâmil Paşa
Romantizm (18.yy-19.yy)
*Klasisizm’e tepki olarak ortaya çıkmıştır.
*Aydınlanma Çağı düşünürlerinin etkisiyle oluşmuştur. (J.J. Rousseau,Voltaire,Diderot,Montesquie..)
*Akımın ilkelerini Victor Hugo “Cromwell” adlı yapıtının önsözünde açıklamıştır.
*Duygu ve hayale önem vermişlerdir.
*Dış dünyayı,doğayı renkli,gözalıcı bir biçimde anlatmışlardır.
*Egzotik (yabancı-farklı-sıradışı) anlatımları önemsemişlerdir.
*Genel tiplemelerin yerine özel tiplemeleri seçmişlerdir.
*Toplumun her kesiminden insana yer verilmiştir.
*Yunan mitolojisi yerine Hıristiyanlık mucizelerini ve ulusal efsaneleri işlemişlerdir.
*Konularını tarihten ve ya günlük olaylardan almışlardır.
*Toplumu eğiten,toplumcu bir yapıya sahiptirler.
*Ak-Kara Edebiyatı olarakta bilinir. Yani iyiler hep iyi kötüler hep kötüdür.
*Ölüm,aşk,acı,intihar konularını sıkça işlemişlerdir.
*Yazarlar duyguludur ve eserlerinde kendilerini gizlememişlerdir.
-Temsilcileri-
Victor Hugo
*Önemli eserleri: Cromwell,Kral Eğleniyor,Sefiller,Notre Dame’ın Kamburu.. (Roman)
Lamartine
*Önemli eserleri: Göl (Şiir),Greziella,Raphael (Roman)
Alexandre Dumas-Pere
*Önemli eserleri: Üç Silahşörler,Monte Kristo Kontu (Roman)
Goethe
*Önemli eserleri: Faust,Genç Werther’in Acıları (Roman)
Schiller
*Önemli eserleri: Haydutlar,Wilhelm Tell (Roman)
Puşkin
*Önemli eserleri: Yüzbaşının Kızı,Maça Kızı (Roman)
Voltaire
*Fransız filozof ve edebiyatçıdır.
*Önemli eserleri: Henriade (Yapay Destan),Candide (Roman)
J.J.Rousseau
*Fransız filozof ve edebiyatçıdır.
*Önemli eserleri: Toplum Sözleşmesi,Emile,İtiraflar (Roman)
-Türk Edebiyatı’nda Temsilcileri-
*Namık Kemal
*Ahmet Mithat Efendi
*Abdülhak Hamit Tarhan
Realizm (19.yy)
*Romantizm’e tepki olarak ortaya çıkmıştır.
*Pozitif bilimlerdeki gelişmeler akımın ortaya çıkmasında etkili olmuştur.
*Anlatılanlar gözlem ve belgelere dayandırılıdır.
*Anlatım kusursuzluğuna önem verilir.
*Yapıtlardaki kişiler sosyal çevresiyle değil,yazarın üslup özellikleriyle konuşturulur.
*Tasvirleri çok fazla yer verilir.
*Yapıtlarda betimleme önemli bir yer tutar.
*Yaşamdan her şey konu olarak işlenmiştir. Ama yazarlar tarafsız oldukları için toplumsal olayları işlerken bunun yanında sorunlara çözümler bulmamışlardır.
*En çok roman ve tiyatro türünde eserler verilmiştir.
-Temsilcileri-
Balzac
*Önemli eserleri: Goriot Baba,Vadideki Zambak (Roman)
Stendhal
*Önemli eserleri: Kırmızı ve Siyah,Parma Manastırı (Roman)
Gustave Flaubert
*Önemli eserleri: Madame Bovary (Roman)
İvan Turgenyev
*Önemli eserleri: Babalar ve Oğullar (Roman)
Fyodor Dostoyevski
*Önemli eserleri: Suç ve Ceza,Karamazov Kardeşler (Roman)
Lev Tolstoy
*Önemli eserleri: Savaş ve Barış,Anna Karenina,Diriliş (Roman)
Anton Çehov
*Önemli eserleri: Vişne Bahçesi,Martı,Vanya Dayı
Gogol
*Önemli eserleri: Ölü Canlar,Müfettiş (Roman)
Maksim Gorki
*Önemli eserleri: Ana,Benim Üniversitelerim (Roman)
Daniel De Foe
*Önemli eserleri: Robinson Crusoe (Roman)
Charles Dickens
*Önemli eserleri: Antikacı Dükkanı,Oliver Twist,David Copperfield (Roman)
Jack London
*Önemli eserleri: Demir Ökçe,Beyaz Diş (Roman)
Ernest Hemingway
*Önemli eserleri: Silahlara Veda,Çanlar Kimin İçin Çalıyor(Nobel Ödüllü),İhtiyar Adam ve Deniz (Nobel Ödüllü) (Roman)
Mark Twain
*Önemli eserleri: Tom Sawyer’in Maceraları (Roman)
-Türk Edebiyatı’nda Temsilcileri-
*Recaizâde Mahmut Ekrem
*Samipaşazâde Sezai
*Halid Ziya Uşaklıgil
*Mehmet Rauf
*Mehmet Âkif Ersoy
*Ömer Seyfettin
*Yakup Kadri Karaosmanoğlu
*Reşat Nuri Güntekin
*Refik Halit Karay
*Halide Edip Adıvar
Naturalizm
*Realizm’e tepki değildir.
*Realizm’in bir üst aşaması olarak ortaya çıkmıştır.
*Kurucusu Emile Zola’dır. Bu akımın ilkelerini “Deneysel Roman” adlı yapıtında açıklamıştır.
*İnsan ve toplumu incelemişlerdir.
*Toplumsal sorunları ve yaşamı tüm doğallığıyla anlatmışlardır.
*Toplumcu oldukları için sorunsuz olanı anlatmak yerine sorunlu olanı anlatmışlardır. (Kaba,çirkin,fahişe,hırsız,ekonomik sıkıntı çeken insanlar,yolsuzluklar başlıca konuları.)
*Tiyatroda aksesuar,dekor ve kostüme önem vermişlerdir.
-Temsilcileri-
Emile Zola
*Önemli eserleri: Meyhane,Germinal,Nana (Roman)
Alphonse Daudet
*Önemli eserleri: Değirmenimden Mektuplar
Guy De Maupassant
*Önemli eseleri: Tombalak,Ay Işığı
John Steinback
*Önemli eserleri: Gazap Üzümleri,Fareler ve İnsanlar,Sardalya Sokağı (Roman)
-Türk Edebiyatı’nda Temsilcileri-
*Hüseyin Rahmi Gürpınar
Parnasizm
*Romantizm’e tepki olarak çıkan şiir akımıdır.
*Şiirdeki realizm de denebilir.
*Duygu ve hayale değil,tasvire önem verilir.
*Söyleyiş ve üslup güzelliği önemlidir.
*Ahenk unsurlarına,ölçü uyak gibi teknik özelliklere önem vermişlerdir.
*Eski Yunan mitolojisi ve Latin Edebiyatı’ndan yararlanmışlardır.
*Hint,Mısır gibi uzak ve yabancı ülkelerin (egzotik) kültür ve efsanelerinden yararlanmışlardır.
*”Sanat için sanat.” Anlayışını benimsemişlerdir.
-Temsilcileri-
Gautier
*Önemli eserleri: Mineler ve Akitler
-Türk Edebiyatı’nda Temsilcileri-
*Tevfik Fikret
*Yahya Kemal Beyatlı (Bazı şiirlerinde.)
Sembolizm (19.yy-20.yy)
*Parnasizm’e tepki olarak ortaya çıkmıştır.
*Parnasizm’de olmayan duygu ve düşünceleri geri getirmişlerdir.
*Şiirdeki Romantizm de denilebilir.
*Şiirdeki anlam açıklığına karşıdırlar. Anlaşılmaz,kapalı şiir anlayışını savunmuşlardır.
*Müzikaliteye,musikiye önem vermişlerdir.
*Gördüklerini değil izlenimlerini anlatırlar. (Realizm karşıtı.)
*Duygularını değişik mecaz,imgeler ve simgelerle anlatmışlardır.
*”Sanat için sanat.” Anlayışı vardır.
-Temsilcileri-
Baudelaire
*Önemli eserleri: Kötülük Çiçekleri (Sembolizm’e öncülük eden şiir.)
Rimbaud
*Önemli eserleri: Cehennemde Bir Mevsim
Allen Poe
*Önemli eserler: Kuzgun
-Türk Edebiyatı’nda Temsilcileri-
*Cenap Şahabettin (Öncüsü.)
*Ahmet Haşim (En önemli temsilcisi.)
*Yahya Kemal Beyatlı
*Ahmet Hamdi Tanpınar
*Ahmet Muhip Dranas
Empresyonizm (İzlenimcilik)
*Resim sanatıyla ortaya çıkmış bir akımdır.
*Empresyonist ressamlar varlığın gerçek yanını değil kendi içlerindeki izlenimlerini aktarırlar.
*Sembolist şairler bu akımı şiirlerinde kullanmışlardır.
Temsilcileri
*Rilke
*Renoir
Ekspresyonizm (Dışavurumculuk)
*Empresyonizm’e tepki olarak ortaya çıkmıştır.
*Gerçekliği insanın iç dünyası olarak görürler.
*Resim sanatıyla ortaya çıkmıştır.
-Temsilcileri-
*Franz Kafka
Fütürizm (Gelecekçilik)
*Öncüsü İtalyan Edebiyatı’ndan Marinetti’dir.
*”Geçmişin sanat kuralları çöpe atılmalı tamamen gelecek düşünülerek sanat eserleri ortaya konmalıdır.” Düşüncesini savunurlar.
-Temsilcileri-
*Mayakovski
-Türk Edebiyatı’nda Temsilcileri-
*Nazım Hikmet Ran
Sürrealizm (Gerçeküstücülük) (20.yy)
*Öncüsü Sigmund Freud’dur.
*Bilinç ve aklın gerçeği yansıtmayacağı,asıl gerçeğin bilinçaltında olduğu görüşüne sahiptirler.
*Mizah ve espriye önem verirler.
*Gelenek,görenek ve törelere karşı çıkarlar.
*Breton “1.Sürrealizm Manifestosu” adlı yapıtında Sürrealizm’in ilkelerini açıklamıştır.
-Temsilcileri-
*Luis Aragon
-Türk Edebiyatı’nda Temsilcileri-
*1. Ve 2. Yeni Hareketleri. (Özellikle Cemal Süreya önemli temsilcisidir.)
Egsiztansiyalizm (Varoluşculuk)
*İnsanın kendi varlığını kendisinin yarattığını ileri sürerler.
*İnsana yapılan haksızlıktan herkesi sorumlu tutarlar.
-Temsilcileri-
Jean Paul Sartre
*Önemli eserleri: Kulvar,Bulantı,Özgürlük Yollarında
Albert Camus
*Önemli eserleri: Yabancı,Veba,Düşüş
Andre Gide
*Önemli eserleri: Dünya Nimetleri,Kalpazanlar
Dadaizm (Kuralsızlık)
*Kurucusu Tristan Tzara’dır.
*Kuralsızlığı kural olarak benimsemişlerdir.
Sanata,hayata dair tüm kural,gelenek,görenek,töreleri reddederler.
Kübizm (Kübik Resim)
*Geometrik şekillerin hakim olduğu resim akımıdır.
-Temsilcileri-
*Picasso
