Fiile getirilen fiilimsi ekleri ile oluşturulan, cümlede isim, sıfat ve zarf olarak kullanılan kelimelerdir. Eylemciler herhangi bir iş, oluş veya hareketin ismidir.
Fiiller çekimlenirken fiilimsiler çekimlenmez.
Fiiller kip ve şahıs eklerini alırken fiilimsiler genellikle almaz.
Eylemsiler üçe ayrılır.
1. İsim fiiller:
Fiillere getirilen -ma, -me,-mak, -mek, -ış, -ış, -uş, üş ekleri ile yapılır.
Yazı yazmayı çok seviyor.
Bu yollarda yolculuk yapmayı kim istemez ki?
Savaş oyunları oynamaya bayılıyor bizim çocuk.
Alperen’in bisiklet sürüşüne hastayım.
Bir bakışı var ki kalbimde derin yaralar açıyor.
Bunu düşünmemek elimde değil.
Otobüsün bir o tarafa bir bu tarafa savruluşu hepimizin yüreğini ağzına getirdi.
Not: Fiilimsi ekleri ile yapılan bazı kelimeler zamanla tamamen isimleşmiştir.
Tansu’nu yaptığı sarma ve dolmalar enfesti.
Dondurma yemeyeli aylar olmuştu.
Çakmağa gaz doldurmaya gidiyorum.
İşle ilgili evrakları danışmadan alabilirsiniz.
2. Sıfat fiiller (Ortaçlar):
Fiillere getirilen -an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş ekleri ile yapılır. Sıfat fiiller cümlede sıfat görevinde kullanılır.
Şu giden çocuklara bak, ne kadar mutlular.
Bu, çekilesi dert değil, diyordu üç çocuğunu trafik kazasında kaybetmiş ihtiyar kadın.
Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç.
Böyle bir bir şeyin olması inanılır gibi değil.
Masada oturan beş adam yağlı elleriyle kızarmış tavukları mideye indiriyorlardı.
Görünen köy kılavuz istemez, derler.
Bildiğim bütün fıkraları size anlattım çocuklar.
Yıkanacak elbiseleri çamaşır makinesinin yanına koydular.
Not: Fiilimsi eklerini alan bazı kelimeler zamanla isimleşmiştir.
“Gençler, ülkemizin geleceği sizin ellerimizde!” cümlesinde “gelecek” kelimesi isimleşmiştir.
“İbni Sina büyük bir düşünürdür.” cümlesinde “düşünür” sözcüğü isimleşmiştir.
“Dağda kamp yapacaksan yanında yiyecek ve giyecek de götürmelisin.” cümlesinde yiyecek ve giyecek sözcükleri isimleşmiştir.
Not: “-dı, -tı” getirdiğimizde anlamlı olan “-mış, -acak, -mez, -ar” kip eki olur. Anlamsız olanlar ise sıfat fiil eki olur.
Yapılacak işleri bir sıraya koymamız lazım. cümlesinde “yapılacak” sözcüğüne -tı eki getirirsek anlam bozulur. Bu yüzden bu sözcükteki -acak eki sıfat fiil ekidir.
Verilen sözler tutulacak. cümlesinde “tutulacak” sözcüğüne “-tı” getirip cümleyi okuduğumuzda anlamda bir bozulma olmuyor. Bu sebeple -acak eki kip ekidir.
3. Zarf fiiller ( İlaçlar, Bağ fiiller):
Fiillere getirilen -ip, -arak, meden, -ince, -alı, -dıkça, -ken ekleriyle yapılır. Zarf fiiller cümlede zaman ve durum bildirilen kelimeler yapar. Zarf fiiller cümlede zarf tümleci göreviyle kullanılır.
İyice düşünüp öyle karar vermelisiniz.
Zafere ancak sabrederek ulaşabilirsiniz.
Kötü günler geride kaldı derken ülkemiz bir depremle sarsıldı.
Memleketini görmeyeli tam sekiz ay olmuştu.
Çıtalar tehlikeyi fark edince ne yapar?
Soruları anlamadan cevaplamaya çalışıyorsun.
Bunalınca onun yanına giderdim eskiden.
Gün geçtikçe babamın hastalığı ilerliyordu.
Ata binmeyeli uzun yıllar oldu.
Gelirken bir de soda alır mısın?
Not: “Oldukça” kelimesi “pek, daha, çok” anlamlarına gelirse zarf fiil olmaz.
“Oldukça lüks bir evde oturuyorlardı.” cümlesindeki oldukça sözcüğü zarf fiil değildir.
Fiilimsileri dosya olarak indirmek için aşağıdaki linke tıklayınız.
