ANI (HATIRA): Toplum hayatında önemli görevler üstlenmiş, toplumu ilgilendiren olayları bizzat yaşamış
veya bu olaylara şahit olmuş kişilerin, bu olayları duyurmak için sanat değeri taşıyan bir üslupla yazdıkları
yazılara anı veya hatıra denir.
ÖZELLİKLERİ:
✓ Anılarda anlatılan konular, yaşanmakta olan olaylardan daha çok yaşanmış olaylardan oluşur. Çünkü
anı, olaylardan hemen sonra yazıya aktarılmaz, olay üzerinden bir süre sonra yazıya aktarılır.
✓ Toplum hayatında anının özel bir yeri vardır.
✓ Bazı insanlar yaşadıklarını anlatırken bazıları da anılarını yazar ve hatıra defterleri tutar.
✓ Anı türü, insanların yaşadıklarını anlatma isteğinden doğmuştur.
✓ Anı yazıları, tarihî gerçeklerin öğrenilmesine katkı sağladığı için öğretici yazılardır.
✓ Anılar, kişinin yaşadığı dönemle ilgili bilgiler de vermektedir. Bu bakımdan anılar tarihe ışık tutan
kaynaklar arasında yer almaktadır.
✓ Anı türü, hikâye ve roman türüne kaynaklık edebilir.
TARİHÇESİ:
* Göktürk Yazıtları, anı türünde yazılmış en eski metinlerimiz olarak kabul edilebilir. 8. yüzyılda Vezir Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan tarafından yazdırılmış olan “Göktürk Yazıtları”nda Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk; devlet yönetiminde yaptıkları işleri, savaşlardaki
kahramanlıklarını anlatır ve Türk milletine seslenir.
* 16. yüzyılda Babür Şah’ın yazdığı “Babürname” adlı kitap anı türü özelliklerini taşır.
* Osmanlı Dönemi’nde yazılmış “tezkire, menkıbe, vakayiname, sefaretname” gibi bazı eserler anı
örnekleri olarak kabul edilebilir.
* Tanzimat Dönemi’nde anı türü edebî özellikler kazanmıştır. Tanzimat Dönemi’nde Ziya Paşa’nın “Defter-i Amal”, Muallim Naci’nin “Ömer’in Çocukluğu” ve “Medrese Hatıraları”, Namık Kemal’in
“Magosa Hatıraları” gibi eserler anı türünde yazılmış önemli eserlerdir.
* Servetifünun Dönemi’nde Halit Ziya Uşaklıgil’in Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Hüseyin Cahit Yalçın’ın Edebiyat Anıları, Mehmet Rauf’un Edebî Hatıralar adlı eserleri, dönemin tanınmış anı örneklerindendir.
* Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda anı türüyle ilgili birçok eser görülmektedir.
* Cumhuriyet Dönemi’nde anı türünde verilen eserler şunlardır: Yahya Kemal Beyatlı’nın Siyasi ve Edebi
Portreler; Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Zoraki Diplomat, Politikada 45 Yıl, Anamın Kitabı; Orhan
Kemal’in Nazım Hikmet’le Üç Buçuk Yıl; Falih Rıfkı Atay’ın Çankaya, Zeytindağı ve Mîna Urgan’ın
Bir Dinozorun Anıları adlı eserleridir.
HÜSEYİN CAHİT YALÇIN
✓ Sanatçının kullandığı dil, diğer Servetifünun sanatçılarına göre daha sade ve yapmacıksızdır.
✓ Realizm akımının etkisinde kalan sanatçının, Fransızcadan çevirdiği ve Fransız İhtilali’ni konu alan
“Edebiyat ve Hukuk” adlı makalesi, Servetifünun dergisinde yayımlanınca bu dergi kapanmış ve
Servetifünun edebiyatı sona ermiştir.
Eserlerinden bazıları: Nadide, Hayal İçinde (roman); Hayat-ı Muhayyel, Hayat-ı Hakikiyye Sahneleri, Niçin
Aldatırlarmış (hikâye); Edebî Hatıralar, Siyasal Anılar (hatıra); Talat Paşa (biyografi); Kavgalarım (eleştiri).
TÜRK EDEBİYATINDA ANI
Kök Türk Yazıtları’nı edebiyatımızın ilk anı örnekleri saymak mümkündür.
Ebulgazi Bahadır Han’ın 17. yüzyılda yazdığı “Şecere-i Türk” adlı eseri anı türündedir.
Osmanlı İmparatorluğu’nda devletin resmî tarihçileri olan vak’anüvislerin eserlerinde, anı niteliği taşıyan
metinlere rastlanır. Sefaretnameler de anı özelliği taşır.
Anı türü, edebiyatımızda Tanzimat’la birlikte canlılık kazanır. İlk anı Akif Paşa’nın “Tabsıra” adlı eseridir.
Ziya Paşa’nın “Defter-i Amal”, Namık Kemal’in “Magosa Hatıraları”, Ahmet Mithat Efendi’nin “Menfa”,
Muallim Naci’nin “Ömer’in Çocukluğu” adlı eserleri Tanzimat Dönemi’nde yazılan anı türünde
eserlerdir.
Ahmet Rasim, “Eşkâl-i Zaman”, “Falaka ve Gecelerim”; Halit Ziya Uşaklıgil, “Kırk Yıl”, “Saray ve
Ötesi”; Hüseyin Cahit Yalçın, “Edebî Hatıralar”; Ruşen Eşref Ünaydın, “Atatürk’ü Özleyiş”; Yakup Kadri
Karaosmanoğlu, “Gençlik ve Edebiyat Hatıraları”; Yahya Kemal Beyatlı, “Çocukluğum, Gençliğim,
Siyasî ve Edebî Hatıralarım”; Yusuf Ziya Ortaç, “Portreler”; Falih Rıfkı Atay, “Çankaya”, “Zeytindağı”;
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, “Zoraki Diplomat”; Halide Edip Adıvar, “Türk’ün Ateşle İmtihanı”, “Mor
Salkımlı Ev”; Halit Fahri Ozansoy, “Edebiyatçılar Geçiyor” anı türünün edebiyatımızdaki önemli
eserleridir.
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU
✓ Sanat yaşamına Fecriati topluluğunun edebî anlayışına bağlı, bireyci çizgide eserler vererek başlamıştır.
✓ Eserlerinde realizm akımının ilkelerine bağlı kalarak tarihî ve toplumsal olayları konu edinmiş ve
Tanzimat ile Cumhuriyet arasındaki kuşakların geçirdikleri sosyal değişimi, bunalımları, yaşayış ve görüş
farklılıklarını işlemiştir.
✓ Anadolu’nun düşman işgaline uğraması ve Anadolu köylüsünün içinde bulunduğu sıkıntı, sanatçıyı millî
edebiyat anlayışına yöneltmiştir. Millî Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi’nde eserler veren sanatçı,
eserlerinde Türk milletinin Tanzimat, Meşrutiyet, Balkan Savaşı, I. Dünya Savaşı, Millî Mücadele ve
Cumhuriyet’in 1950’lere kadar geçen yıllarındaki siyasi ve sosyal serüvenini anlatmıştır. Fransız realist
ve natüralistlerini benimsemiş olan Yakup Kadri’nin romanları bu akımlara uygunluk göstermektedir.
Eserlerinden bazıları: Yaban, Kiralık Konak, Sodom ve Gomore, Hüküm Gecesi, Ankara, Nur Baba, Panorama
I-II, Bir Sürgün, Hep O Şarkı (roman); Bir Serencam, Rahmet, Millî Savaş Hikâyeleri (öykü); Erenlerin
Bağından, Okun Ucundan (mensur şiir); Nirvana (Oyun); Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı, Vatan Yolunda,
Politikada 45 Yıl, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (anı
