Sinekli Bakkal Romanının Değerlendirilmesi
Olaylar İstanbul’un mütevazı mahallelerinden Sinekli Bakkal’da geçmektedir.
Mahalle imamının Emine isimli bir kızı vardır. Emine de babası gibi bayağı tutucudur. Aynı semtte yaşamakta olan Kız Tevfik’e aşık olmuştur.
Tevfik, orta oyunlarında zenne kahramanını canlandırdığı için mahalleli ona Kız Tevfik lakabını takmıştır. Tevfik’in düzenli bir işi yoktur ama yine de Emine onu sevmektedir.
Emine’nin babası bu ilişkiye karşı çıkar. Emine ailesinin itirazlarına rağmen Tevfik’le evlenir. Bundan dolayı babası Emine’yi evlatlıktan reddeder.
Başlangıçta Tevfik ve Emine’nin evlilikleri güzel geçer. Fakat daha sonra hayata bakış farklılığından doğan tartışmalar çıkmaya başlar bir süre sonra Tevfik, Emine’nin kendisini anlayacak seviyede olmadığını düşünür.
Emine, Tevfik’in ölen dayısından kalan bakkalı Tevfik’in işletmesini ister, hatta onu bu konuda zorlar. Ama Tevfik bu işten hoşlanmaz. Çünkü bakkal işletmeciliği Tevfik’e göre değildir. Bu durumda bakkalı Emine işletmeye başlar.
Bu tartışmalar karı kocanın arasını iyice açmaya başlar. Emine eşinin, arkadaşlarının yanında kendisiyle dalga geçtiğini görünce ayrılmaya karar verir. Daha sonra Tevfik Gelibolu’ya sürülür.
Emine boşanmadan az önce hamile olduğunu anlar. Boşandıktan sonra kızını dünyaya getirir ve adını Rabia koyar.
Emine’nin babası Rabia’yı iyi bir din eğitiminden geçirir. Bu arada annesi ve dedesi Rabia’ya sürekli babasını kötülerler.
Rabia, babasının cehennemlik bir insan olduğunu düşünerek büyür. Rabia on bir yaşında hafız olur camilere ve konaklara mevlit okumak için gider. Sesi o kadar güzeldir ki çevresine ün salar.
Rabia Mevlevi dervişi Vehbi Dede’den ve İtalyan müzisyen Peregrini’den ders almaya başlamıştır. Bu arada iyice yetişkin ve güzel bir kız olan Rabia babasını bulur, babasının anlatıldığı gibi suçlu ve kötü biri olmadığını anlar. Annesini ve dedesini terk ederek babasının yanına yerleşir.
Selim Paşa, padişah yanlısı ve idarenin en güvendiği devlet adamlarından birisidir. Bununla beraber oğlu Hilmi, padişahın karşısında olan Genç Osmanlılar örgütündendir. Tevfik, Genç Osmanlılarla birlikte hareket etmeye başlamıştır. Her ikisi de yakalanır ve sürgüne gönderilir. Babasının sürgüne gönderilmesinden sonra çok üzülen Rabia, konaktan ayrılarak eski mahallesine döner.
Bundan sonra babasının dükkanını işleterek hayatını kazanmaya başlar. Müzik hocası Peregrini ona aşıktır. Rabia ile evlenmek ister. Rabia da aslında Peregrini’ye aşıktır; fakat Müslüman olmayan bir kişi ile evlenme konusunda tereddüt yaşamaktadır. Peregrini dinini değiştirdikten sonra mesele hallolmuş olur.
Meşrutiyet ilan edildikten sonra Tevfik İstanbul’a döner, mahalle halkı onu kahraman ilan eder.
DEĞERLENDİRME: Halide Edip Adıvar’ın Sinekli Bakkal isimli eserinde, Osmanlı’nın son dönemlerinde halkın milli ve manevi değerleri yaşamaya çalıştığını aynı zamanda Batılılaşma yönelimlerini de görmekteyiz. Mahallelinin geleneksel değerlerle, Batılı değerler arasında hafiften bir bocalama yaşadığı bariz bir şekilde işlenmiştir.
