Karartma Geceleri Romanının Değerlendirilmesi
Mustafa Ural, Türkçe öğretmeni olan bir insandır. Rahatsız olduğu için bir süre çalıştığı kuruma gidemez. Bir öğretmen arkadaşı gelerek eserlerinin sakıncalı görüldüğünü ve dikkatli davranması gerektiğini söyler.
Mustafa, arkadaşının yanına gittiğinde tutuklanma kararının çıktığını anlar ve ne yapacağını şaşırır. Hemen evine giderek eşine durumu anlatmaya çalışır. Eşi de ona polislerin geldiğini ve bütün kitapları toplayarak gittiklerini söyler.
Mustafa ne yapacağını şaşırır ve İstanbul sokaklarında amaçsızca dolaşmaya başlar. Asteğmen olan arkadaşı İlhan’ın yanına gitmeyi düşünür. Onun yanında kimsenin şüphelenmeyeceğini düşünür; ancak arkadaşı ona soğuk davranır ve başını belaya sokmamasını ister. Mustafa hayal kırıklığına uğrayarak oradan ayrılır.
İlhan’dan beklediği desteği göremeyen Mustafa kendi evine gider. Karısı her yerde polislerin onu aradığını söyler. Mustafa sabaha karşı kendi evinden bir yabancı gibi ayrılır.
Gazetelerde 200 kadar kişinin tutuklandığını, kendisinin de propaganda maksatlı kitap yazmak suçundan arandığını öğrenir. İstanbul sokaklarında sefil bir şekilde gezdikten sonra arkadaşı Cengiz’in yanına sığınır. Arkadaşı Mustafa’ya istediği kadar kalabileceğini ancak tek göz bir odada odun kömürden mahrum olarak yaşadığını söyler.
Mustafa, Cengiz’in evinde bir süre kalır; ancak bir gün Cengiz’in arkadaşı Çiğdem gelir ve Mustafa’nın kanun kaçağı olduğunu hissederek gitmemesi halinde polise şikayet edeceğini söyler. Mustafa Cengiz’in yanından ayrılır ve tekrar sokaklarda kalmak zorunda kalmıştır. Sokakta gördüğü herkesten şüphelenir. Mustafa arkadaşı Nihat’ın yanına gider. Nihat Mustafa’yı gördüğüne çok sevinir; ancak Nihat babaannesi ile kalmaktadır. Mustafa burada bir süre huzur içinde yaşar; fakat bir zaman sonra Nihat’ın babaannesi bazı şeylerden şüphelenince Mustafa oradan da ayrılmak zorunda kalır.
Bir gün polisler sokakta kontrol yaparken Mustafa bu kontrolden çok korkar. Kimlik soran polislere bir bayan arkadaşının yanından geldiğini, kimliğini de orada unuttuğunu söyler; böylelikle polislerden kurtulur. Daha sonra kız arkadaşından ayrılan Cengiz’in yanına tekrar gider.
Karısını ve çocuklarını çok özleyen Mustafa her türlü tehlikeyi göze alarak evine gider; ancak gördüğü manzara onu derinden yaralar. Karısı Mustafa’ya öyle soğuk davranır ki adeta polise teslim olmasını istemektedir. O sırada komşularının kızı Ayten gelerek babasının Mustafa’yı polise şikayet etmeye gittiğini söyler. Mustafa hemen oradan ayrılır; fakat karısının kendisini uğurlamaması onu çok üzer.
Mustafa’nın sağlığı bir parça düzelmeye başlamıştır. Artık hücrede bile olsa dayanabileceğini düşünür ve kimlik kontrolünde yalan söyleyerek atlattığı polisin yanına gider. Zaten polis Mustafa’nın geçmişte yalan söylediğini sonradan öğrenmiştir. Mustafa’yı görür görmez tutuklar.
DEĞERLENDİRME: Rıfat Ilgaz’ın Karartma Geceleri isimli eserinde eserin yazıldığı dönemim siyasi ortamı ve farklı siyasi görüşlere tahammülün olmadığı anlaşılmaktadır.
