MASAL, ÖZELLİKLERİ, TÜRLERİ

MASAL:

Olağanüstü özelliklere sahip kahramanların başından geçen olağanüstü olayların belirsiz bir yer ve zamanda geçtiği metinlerdir. Masal; genellikle halkın yarattığı, ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa sürüp gelen, olağanüstü kişilerin başından geçen olağan dışı olayları anlatan edebî türdür.

Masallar; olaya dayalı, sanatsal metinlerdir.
Genellikle bir tekerleme ile başlar.
Masallarda yer ve zaman belirsizdir.
Olaylar, hayalî mekânlarda ve belirsiz geçmiş zamanda geçer.
Olayların anlatımında öğrenilen geçmiş zaman ya da geniş zaman kullanılır.
Kahramanlar genellikle devler, periler, cinler, padişahlar, prensler vb. kişilerdir.
Masallar iyi ile kötünün mücadelesini anlatır, masalın sonunda iyilik üstün gelir. İyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.
Masallarda yalın, duru bir dil ve anlatım söz konusudur.
Anlatımda söylenmesi güç kelimelere, ayrıntılı betimlemelere yer verilmez.
Masalların başında, ortasında ve sonunda kalıp sözlere yer verilir.
Masallarda iyilik, güzellik, doğruluk, yardımseverlik gibi evrensel değerler yer alır; dinî ve millî ögelere yer verilmez. Masalların söyleyeni belli değildir.
Masallar, halkın ortak edebî ürünleri arasında yer alır.
Halk arasında dilden dile söylenerek gelecek kuşaklara aktarılan masallar, sonradan yazıya geçirilmiştir.
Masallar nazım, nesir karışık olabilir.
Masallar özellikle çocuklara hitap eden eğitsel içerikli metinler olduğu için kolay anlaşılır ve akıcı bir anlatıma sahiptir.
Masallar geçmiş zaman kipi (-miş) kullanılarak anlatılır.
Masallarda eğiticilik esastır. Kimse rencide edilmeden insanlara ders verilir.
Herkes masalın sonunda verilen dersten kendisine düşen payı alır.  Kötülükler eleştirilir, iyilikler yüceltilir.

Masalın Bölümleri:

Masallar; döşeme, serim, düğüm, çözüm ve dilek bölümlerinden oluşur:

Döşeme: Dinleyicinin ilgisini çekme amacı taşıyan tekerleme bölümüdür.

Serim: Tekerlemelerle giriş yapılır. Kahraman tanıtılır. Konu verilir.

Düğüm: Kahramanın başından geçen türlü türlü olaylar anlatılır. Okuyucunun merakı canlı tutulur.

Çözüm: Olay sonuca bağlanır. İyiler kazanır, kötüler kaybeder. İyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır. İyi dileklerle masal bitirilir.

Dilek: Masal “Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine”, “Darısı yurdumuzun güzelleri başına” gibi iyi dilek bildiren kalıplaşmış sözlerle son bulur.

Masal Türleri:

a.Anonim Masallar: Bu masallar toplumun değer yargılarını, anlayışını, kültürünü, dünya görüşünü yansıtan masallardır. Söyleyeni belli değildir. Toplumun ortak ürünüdür. Sözlü olarak nesilden nesle aktarılır.Keloğlan masalları anonim masallardır.

b.Sanatsal Masallar: Toplumda görülen aksaklıkları yermek, bir düşünceyi ortaya koymak gibi belli bir amaca yönelik olarak sanatçılar tarafından yazılır. Anonim değildir. Bu masallar yazarın toplumsal görüşlerini ve dünyaya bakış açılarını yansıtır.

Fransız yazar La Fontaine’in yazdığı hayvan masalları buna örnektir.

Dünya Edebiyatında Masal

Dünya edebiyatında masal türündeki ilk eser, Hint edebiyatına ait Beydeba’nın yazdığı Kelile ve Dimne’dir. Bu eser fabldır. Binbir Gece Masalları da bu türün örneklerindendir. Fransa’da La Fontaine, Alman edebiyatında Grim Kardeşler ve Danimarka’da Andersen öne çıkmıştır.

Türk Edebiyatında Masal

Keloğlan en tanınmış masal kahramanıdır. Şinasi, La Fontaine’in masallarını Tercüme-i Manzume (1859) adıyla Türkçeye çevirmiştir.

Masalın Tarihi Gelişimi:

Masalların ortaya çıkışı ile ilgili çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Yaygın görüşe göre masalların kaynağı Eski Yunan ve Hint mitolojileridir. Eski Yunan’daki Ezop Masalları, bilinen en eski masal / fabl örnekleridir. MÖ 6. yüzyılda yazıya geçirilmiş olan Ezop Masalları’nda kahramanlar genellikle hayvanlar arasından seçilmiştir. Hint edebiyatındaki Pançatantra adlı eser ile Beydeba’nın yazdığı Kelile ve Dimne, Doğu’daki ilk masal / fabl örnekleridir. Arap ve İran kaynaklı Binbir Gece Masalları, Doğu toplumlarının hayal dünyasının ürünüdür. Masalların anlatıcısı Şehrazat’tır. Eserde hikâye içinde hikâye anlatım tekniği kullanılmıştır. Binbir Gece Masalları; birçok dile çevrilmiş, yüzyıllarca geniş bir coğrafyada dilden dile dolaşmış, edebiyatta ve sinemada defalarca işlenmiştir.

Grimm Kardeşler olarak tanınan Jacob (Yakop) ve Wilhelm (Vilhelm) Grimm, Almanya’da halk arasında yaşayan masalları derleyerek 1812 yılında Çocuk ve Yuva Masalları adıyla yayımlamışlardır. Bu masallar Grimm Masalları adıyla tanınmıştır. Kibritçi Kız masalıyla tanınan Danimarkalı yazar Andersen 1835 yılında Çocuk Masalları adlı eserini yayımlamıştır. Andersen’in birçok masalında iyilik ve güzellik üstün gelirken kendi yaşamından izler taşıyan masallarında iyimserliğin yerini kötümserlik ve hüzün almıştır. Andersen’in bazı masalları fabl özelliği taşımaktadır.

Türk edebiyatında Uygur Dönemi eseri olan Kalyanamkara ve Papamkara masal özelliği gösteren ilk eserlerdendir. Osmanlı Dönemi’nde sözlü gelenekten derlenerek hazırlanan Billur Köşk, ilk Türk masallarındandır.

19. yüzyıldan itibaren, Türk Halk Edebiyatının sözlü ürünleri içinde “kıssa” adıyla anılan masal için “mesel” sözcüğü kullanılmaya başlanmıştır. Masal sözcüğünü gerçek anlamına bağlı olarak kullanan ilk sanatçı Namık Kemal’dir. Namık Kemal; masalı eğitici, terbiye edici özellikte, bütünüyle hayalî olaylardan meydana gelen bir anlatım türü olarak tanımlamıştır. Halkın dilinde yaşayan masalları Pertev Naili Boratav, Eflatun Cem Güney, Naki Tezel gibi araştırmacılar derleyerek yayımlamıştır.

Türk masal kahramanları devler, cadılar gibi olağanüstü özelliklere sahip varlıklar ile insanlar ve hayvanlardır. Masallarda padişah, Hızır, derviş, hükümdar, Keloğlan vb. iyiliği temsil ederken devler, cadılar, vezirler vb. kötülüğü temsil eder. Masallarda sık rastlanan hayvanlar ise tilki, aslan, Zümrüdüanka’dır.

Binbir Gece Masalları

Binbir Gece Masalları’nın iki önemli kahramanı, baş vezirin kızı Şehrazat ve ülkeyi yöneten Sultan Şehriyar’dır. Şehriyar zalim bir hükümdardır. Her gün bir genç kızla evlenip ertesi sabah onu öldürmektedir. Akıllı ve zeki bir kız olan Şehrazat, buna bir çare düşünür. Şehriyar ile evlenir ve ona her gece bir masal anlatır. Ama masalı hep en ilginç noktasında keserek sultanı merak içinde bırakır. Sultan da masalın devamını dinleyebilmek için her gecenin sonunda Şehrazatʼın bir gün daha yaşamasına izin verir. Şehrazat’ın masalları “bin bir gece” sürer. Sonunda Şehriyar, Şehrazat’ı öldürmekten vazgeçer ve ikisi mutlu bir yaşam sürerler.