Reşat Nuri Güntekin’in Eski Hastalık isimli eserinde Doğu ve Batı kültürü arasındaki mukayeseyi, fertlerin bu iki kültür arasındaki bocalamalarını görmekteyiz.
Eserimizin baş kahramanı Züleyha, annesi ile birlikte İstanbul’da yaşamakta olan ve İstanbul’un Avrupai yaşam tarzını canından çok seven Batılılaşma düşkünü bir genç kızdır. Züleyha’nın babası Ali Osman Bey ise yurdumuzun düşman işgalinden kurtulması için çok büyük çaba ve başarılar göstermiş bir subaydır.
Züleyha’nın İstanbul’da yaşamış olduğu zaman dilimi İstanbul’un düşman işgali altında bulunduğu ve İstanbul sosyetesinin de Avrupai yaşam tarzına ayak uydurmaya çalıştığı zaman dilimidir.
Milli Mücadele sona erdikten sonra Züleyha’nın babası Ali Osman Bey, görevi icabı Anadolu’ya gitmek zorunda kalır. Ali Osman Bey ailesinin de kendisiyle birlikte Anadolu’ya gelmesini ister. Züleyha bir müddet tahsilini bahane ederek İstanbul’dan ayrılmak istemez. Ancak daha sonra tek başına kalamayacağını anladığından ailesinin yanına gitmek durumunda kalır.
Anadolu’yu kendisi için zindan gibi gören Züleyha, bir süre odasından dışarı bile çıkmaz. İnsanlara karşı kibirli ve küstahça bir tavır sergiler. Böyle davranmasına rağmen insanların kendisine çok sıcak bir şekilde davranmaları Züleyha’nın fikirlerinde biraz olsun değişiklik olmasına sebebiyet verir.
Geçmişte babasının görevlerinden dolayı baba sevgisinden mahrum kalan Züleyha, artık tüm zamanını babasıyla geçirmeye başlamış ve halkın babası hakkındaki kahramanlık hikayelerini dinlemekten büyük zevk alır olmuştur.
Bir zaman sonra Züleyha, o muhitin önemli kişilerinden olan ve aynı zamanda babasının emir subaylığını yapmış olan Yusuf ile tanışır. Yusuf Ali Osman Bey ile aynı ortamda savaşmış bir kişidir. Bir defasında Ali Osman Bey’in hayatını bile kurtarmıştır.
Samimi, içten aynı zamanda yakışıklı bir genç olan Yusuf, Züleyha’nın dikkatini çekmiştir ancak Yusuf, Ali Osman Bey’e olan saygısından dolayı Züleyha’ya pek ilgi göstermemeye gayret eder.
Züleyha’nın annesi ansızın ölünce Züleyha’nın da İstanbul’a gitme ve İstanbul hayatı özlemi sona ermiştir. Annesi öldükten sonra Züleyha’yı babası ve Yusuf’un annesi Nefise Hanım teselli eder.
Züleyha zor günler geçirmiştir. Yaşadığı üzücü olayların etkisinden kurtulduktan sonra hayatını sorgulama fırsatı bulabilmiştir. Züleyha’nın hayatında bir anlamsızlık hüküm sürmeye başlamış, artık Züleyha hayatın boş olduğunu düşünmeye başlamıştır.
Babasının isteği ile Yusuf ile evlenen Züleyha evlilik hayatında pek aradığı mutluluğu bulamamıştır. Çünkü kocası Yusuf’u kendi anlayışına göre değiştirmeye çalışmış; kendince modern hayatın gereklerini Yusuf’a dayatmaya çalışan Züleyha, evlilik hayatını çekilmez bir hale getirmiştir.
Aslında karısını çok sevmekte olan Yusuf olanlara pek anlam veremese de Ali Osman Bey’e olan saygısından dolayı Züleyha’yı pek kırmak istememektedir. Bu arada Ali Osman Bey vefat etmiş ve Züleyha’yı burada tutacak bir sebep kalmamıştır. Zaten kocası ile anlaşamadığını düşünmekte olan Züleyha, boşanmak istediğini söyleyerek mahkemeye başvurur. Mahkeme heyeti kararı bir yıl sonra vereceğini söylemiş ve Züleyha da bu süreçte İstanbul’a gitmiştir.
İstanbul’da yine o gösterişli hayatına kaldığı yerden devam eden Züleyha başka bir erkekle arabayla gezerken trafik kazası geçirmiş, hastaneye kaldırılmış ve bütün sosyete bu olayı konuşmaya başlamıştır. Züleyha ise bu iğrenç durumdan nasıl kurtulacağını düşünmeye başlamıştır.
Züleyha bir gün hastaneden kendisini çıkarmak için birisinin geldiğini öğrenir. Bu kişinin Yusuf olduğunu öğrenince çok şaşırır. Yusuf Züleyha’yı hastaneden çıkararak birlikte yaşamış oldukları yere götürür. Yolculuk esnasında Züleyha’ya çok iyi davranır. Yusuf’un annesi de Züleyha’ya hiçbir şey olmamış gibi davranmıştır.
Yusuf bir gün elinde bir kağıtla gelerek mahkemenin kararını verdiğini artık iki özgür insan olduklarını söyler. Yusuf bu boşanma sebebiyle Züleyha’ya birazcık nafaka vermek zorunda olduğunu da söyler. Züleyha bu durumda artık burada durmasının bir anlamı olmadığını ve İstanbul’a dönmek istediğini söyler.
Züleyha, kendisini İstanbul’a götürecek treni beklerken Yusuf’a kendisine bu kadar kötülük yapmış bir insana neden bu kadar iyi davrandığını sorar. Yusuf ise tüm bu yaptıklarını Ali Osman Bey’in hatırı için yaptığını söylemiştir.
Reşat Nuri Güntekin, Eski Hastalık isimli bu güzel eserinde yine Batılılaşma özlemi ve geleneksel değerlerin hafife alındığı bir İstanbul yaşantısını romantik bir gönül ilişkisi ile süslemiştir.
