Fareler ve İnsanlar-John Steinbeck

FARELER ve İNSANLAR ÖZETİ

İki arkadaş (George ve Lennie) bir gün para kazanmak amacıyla Kaliforniya’nın Salinas Vadisi’ndeki bir çiftliğe doğru gider.

Lennie, zeka özürlüdür, iri yarıdır, güçlüdür ve bir çocuğun zekasına sahiptir. Fare, tavşan, köpek gibi hayvanları yumuşak tüylerinden dolayı okşamayı, mıncıklamayı sever, ancak güçlü parmaklarıyla farkında olmadan onları öldürür. Daha önce kuzeyde bir çiftlikte, sokaktan geçen bir kızın elbisesini okşamak istemiş -yumuşak şeyleri okşamayı sevmektedir çünkü-, kız kaçmaya çalışınca da Lennie tıpkı fare gibi kıza yapışmış, kız çığlığı basınca da kasabada ne kadar erkek varsa peşlerine düşmüş, bu yüzden bütün bir geceyi sulama kanalında geçirmişlerdir. George, zeka özürlü arkadaşını tehlikelerden korumaya çalışır, ona kol kanat gerer, fakat başları sürekli belaya girer.

Lennie, Geoerge’nin sırtında bir kamburdur, her zaman onun yanlışlarının, yaptıklarınının cezasını çeker, bu yanlışları düzeltmekle uğraşır.

George, iş bulmak amacıyla gittikleri yerde kendisi konuşurken Lennie’nin susmasını ister. Çünkü Lennie konuşacak olursa, aklının kıt olduğu açığa çıkacak ve patron kendilerini işçi olarak almaktan vazgeçecektir. George bundan korktuğu için, ne olursa olsun konuşmaması konusunda Lennie’ye sıkı sıkı tembih verir. Lennie, arkadaşından birlikte kurdukları hayallerini anlatmasını ister. Bir gün parayı denkleştirip küçük bir ev satın alacaklar, kendi tarlaları olacak, burada hayvanlar besleyeceklerdir. George, Lennie’ye eğer başı derde girecek olursa buraya gelip fundalıkların arasına saklanmasını sıkıca tembihler.

Akşam varmaları gereken çiftliğe, ertesi sabah varırlar. Candy adındaki yaşlı bir adam kendilerini işçilerin kaldığı yatakhaneye götürür. Bir süre sonra patron gelir, çiftliğe niçin zamanında gelmediklerini sorar. Lennie’ye sorduğu sorulara George’un yanıt vermesi patronun dikkatini çeker. George, arkadaşının pek zeki olmadığını, ancak bir oldukça güçlü olduğunu belirtir. Patron, kendisine bir oyun oynandığını, George’un bu adamın parasını yediğini düşünür. George, Lennie’nin kuzeni olduğunu, annesi öldükten sonra ona kendisinin göz kulak olduğunu söyler.

Aradan belli bir zaman geçtikten sonra patronun oğlu Curley içeri girer. Kendisi ufak tefek biri olduğundan iri cüsseli birini görmeye dayanamaz. Lennie’ye soru sorar, yanıtını alamayınca sinirlenir. George, sorun çıkmasın diye soruları kendisi yanıtlar. Patronun oğlundan hiç hoşlanmaz. Yaşlı temizlikçi Candy, patronun oğlu hakkında bilgi verir. Onun usta bir boksör olduğunu, kendisinden iri birini görmeye dayanamadığını, iki hafta önce oynak bir kadınla evlendiğini söyler. George, Lennie’nin çok güçlü olduğunu, Curley’nin Lennie’ye bulaşmamasını söyler. George, bu adamın başlarına bela olacağını hisseder, Lennie’yi Curley’den uzak durması konusunda uyarır. Başına kötü bir şey gelecek olursa, nehir kıyısındaki fundalıklara saklanması gerektiğini hatırlatır.

Curley’nin karısı edepli bir kadın değildir. Çiftliğe gelen işçilerle tanışmak ister. Lenie de kendini kadından etkilenir. George Lennie’yi bu kadınla ilgili olarak dikkatli olması konusunda uyarmıştır.

George ve Lennie, Slim’in arpa yükleme işince çalışırlarken oraya Carlson adında bir işçi gelir. Candy’nin yaşlı bir köpeği vardır. Slim ona köpeği vurmasını söyler. Köpek vurulur. Yavrulardan biri Lennie’ye verilir.Lennie buna çok sevinir.

Yatakhanede kalırken George hayallerini anlatırken Candy birikmiş parasının olduğunu ve bu hayale ortak olmak istediğini söyler. Artık iyice yaşlandığını, tek koluyla işe yaramayacağını, ancak yemek pişirip tavuklara bakabileceğini söyler. İki arkadaşın hayalleri vardır, fakat bu hayallerini gerçekleştirecek paraları yoktur. Yaşlı adam, birikmiş parasının olduğunu söyleyince heyecanlanırlar.

Karısını bulmak için yatakhaneye gelen Curley ile Lennie arasına kavga çıkar. Lennie ona vurmak istememesine rağmen Curley’in ona saldırmasıyla kendini savunurken Curley’in canı fena yanar. Curley’yi doktora götürmeye karar verirler. George bu olaydan sonra çiftlikten kovulacağını düşünür. Slim’e, paraya ihtiyaçları olduğunu, çalışmak zorunda olduklarını söyler. Slim, Curley’nin yanına gider, soranlara elini makineye kaptırdığını söylemesini, şayet bu adamları kovduracak olursa, olan biteni olduğu gibi anlatacaklarını, kendisinin rezil olacağını söyler. Curley, çaresiz kabul eder.

George, işçilerle eğlenmeye gider. Çiftlikte kalan Lennie, ahırın yanındaki barakada kalan zenci seyis Crooks’un yanına gider. Seyis zenci olduğu için kendisinin yatakhanede kalmasına izin verilmediğini anlatır ona. Onunla dertleşir. Küçük bir çiftlik alma hayallerinden zenci seyise söz açar. Crooks bugüne kadar bu hayali gerçekleştiren tek bir kişi görmediğini söyler.

Curley’nin karısı da zenci seyisin odasına gelir. Bütün gün evde oturup Curley’nin palavralarını dinlemekten sıkıldığını söyler. Curley’nin eline ne olduğunu sorar. Yaşlı Candy, Curley’nin elini makineye kaptırdığını söyler. Crooks, kadını odasından kovmaya çalışır. Kadın, patronun oğluyla evli olmanın verdiği güçle Crooks’a hakaretler yağdırır. Crooks, işinden kovulmamak için sessiz kalır. Curley’nin karısı, Lennie’nin yüzündeki yara bere izlerinden kocasının elini kimin o duruma getirdiğini anlar. George gelir, kendilerine ait hayallerinin Crooks’a da söylenmiş olmasına kızar.

İşçilerin tatilde eğlendikleri sırada Lennie ahırda tek başınadır. Farkında olmadan öldürdüğü köpek yavrusunu, samanların içine saklamaya çalışır. Yine kötü bir şey yaptığını, George’un kendisine kızacağını düşünür. Dışarıdan demir çubuğa çarpan at nallarının şangırtısı, işçilerin bağırışları gelir. Curley’nin karısı ahıra gelir, Lennie’ye yakınlaşmaya çalışır. Onunla konuşmak, ona içini dökmek ister. Bir tiyatro oyuncusu ya da bir film yapımcısıyla evlenmek istediğini, fakat annesinin buna engel olduğunu söyler. Çok daha iyi yerlerde olabilecekken, şimdi bu çiftlikte çok sıkıcı bir yaşama mahkum olduğunu, kocası Curley’yi hiç sevmediğini söyler. Lennie güzel, yumuşak ve tüylü şeyleri okşamayı sevdiğini söyler. Kadın yumuşak saçlarıyla oynayarak Lennie’ye saçlarına dokunabileceğini söyler. Lennie, kadının saçlarını okşamaya başlar, okşayışları gittikçe sertleşir. Kadın kurtulmaya çalışır, çığlık atmaya başlar. Lennie ne yapacağını şaşırır, kadının ağzını kapatır. Parmakları kadının saçlarının arasındadır. Kadın çırpınmaktadır. Lennie, güçlü kollarıyla kadını silkeler. Kadının boynu kırılır. Lennie, yine kötü bir şey yaptığını, başının belaya gireceğini hisseder. George’un kendisine kızacağını düşünür. Kadının üzerini samanlarla örtmeye çalışır. O anda, başını belaya soktuğunda nehir kıyısındaki fundalıklara saklanması gerektiğini hatırlar. Ölü köpek yavrusunu cebine koyar, ahırdan çıkar, fundalıklara gider.

Yaşlı Candy ahıra girdiğinde, samanların üzerinde Curley’nin karısını görür. Ona yaklaşır, kadının ölmüş olduğunu anlar. Hemen George’u alıp getirir. George, bu işi Lennie’nin yaptığını anlar. Dışarıdaki işçilerin Lennie’yi linç etmelerinden korkar. Kendisinin bu işle ilgisinin olduğunu düşünmesinler diye bir süre bekledikten sonra dışarıda at nalı oynayan işçilere haber vermesini söyler, kendi de yatakhaneye gider. Candy biraz bekledikten sonra dışarıdakilere haber verir. Adamlar koşarak ahıra gelir. Slim, kadının kırılmış boynunu inceler. Curley, bu işi yapanın Lennie olduğunu söyler, hep birlikte Lennie’nin peşine düşerler.

Lennie, nehir kıyısındaki fundalıklara gider, kendi kendine konuşur. Kötü bir şey yaptığı için vicdan azabı çeker. George diğerlerinden önce gelir, elinde Carlson’un tabancası vardır. Lennie, arkadaşından yine hayallerini anlatmasını ister. George hayallerini anlatmaya başlar, Lenni’ye nehrin öbür kıyısına bakmasını, anlattıklarını gözünde canlandırmasını söyler. Lennie’nin arkasına geçer, tabancanın emniyetini açar, tabancayı tuttuğu elini kaldırır. Lennie’nin ensesine bakar. Eli titrer, elini yere indirir. Hayallerini anlatmaya devam eder, kulağına Lennie’nin peşine düşen işçilerin sesleri gelir. George, ikinci kez elini kaldırır, çok sevdiği arkadaşını ensesinden vurup öldürür. Elindeki tabancayı fırlatır. Kumların üzerinde bir süre taşa kesmiş gibi oturur. Slim, yapması gereken bir şeyi yaptığını söyleyerek onu rahatlatmaya çalışır.

DEĞERLENDİRME:

John Steinbeck, romanda değindiği temalar: hayaller, yalnızlık, zenginliğin zulmü getirmesi, güçsüzlük ve geleceğe güvenle bakamama ya da kadercilik.

Eserde hayallere sıkça vurgu yapılır. Eserin başkahramanlarından biri olan George bağımsızlığı, kendi kendinin patronu olmayı, bir çiftliğe sahip olup “birisi” olabilmeyi hayal eder. Lennie’nin hayali ise George ile birlikte kendi çiftliklerine taşınmak ve orada yumuşak şeylere dokunma saplantısını karşılayacak şeyler yapabilmektir. Candy, ölen köpeği ile kaybettiği sorumluluğa yeniden kavuşmak ve George’un yanında kendine yaşlılık günlerinde kalacak bir yer bulabilmek ister.  Crooks özsaygısını tekrar kazanabileceği, kabul edilip güvende olabileceği bir yerde yaşamayı düşler. Curley’nin karısı ise, Curley ile evlenerek kaybettiği ünlü olma şansını tekrar yakalamak ve bir aktris olmak ister.

Birçok karakter romanda yalnızlığı yaşar. Candy, köpeği öldürülünce yalnız kalır. Curley’nin karısı yalnızdır, çünkü kocası umduğu gibi kendisine arkadaş olacak biri değildir. Yalnızlığını çiftlikteki diğer erkeklerle flört ederek gidermeye çalıştıkça Curley’nin kıskançlığı ve hırçınlığı artar. George ile Lennie’nin birlikteliği de yalnızlığın bir sonucudur. Crooks bu temayı eserde şu sözlerle vurgular: “Kimsesi yoksa adam delirir. Kim olduğu hiç fark etmez, yeter ki yanında olsun.” Yazar bu temaya yapılan vurguyu, öyküyü “Soledad” şehrine yakın bir yerde kurgulayarak artırmıştır, çünkü şehrin adı İspanyolca’da “yalnızlık, tek başınalık” anlamına gelir.

Steinbeck, insanların çeşitli davranışları sebebiyle yalnızlığın nasıl çoğaldığını da vurgular. Örneğin Curley’nin kıskanç davranışları karısının daha da yalnız kalmasına sebep olur, çünkü çiftlikteki diğer erkekler ondan uzak durmayı tercih eder. Sürekli alay edilen Crooks, yatakhane yerine ahırda kalmaya zorlanınca yalnızlığı artar.

Steinbeck’in karakterleri çeşitli sebeplerden dolayı güçsüzdür; kimisi zihinsel, kimisi ekonomik kimisi de sosyal sebeplerden dolayı. İçlerinde beden bakımından en güçlüleri Lennie zihinsel bakımdan güçsüzdür. George, Lennie ve Candy ekonomik güçsüzlük içindedir. Onları hayallerine kavuşturacak parayı ve imkanı bulamamışlardır.

ESERDEKİ KİŞİLER:

George Milton: Lennie’nin arkadaşıdır, zekidir,  Lennie’yi korur ve onunla birlikte daha iyi bir hayat sürmenin hayallerini kurar.

Lennie Small: George’un arkadaşıdır onunla gelecek planları kurar. Akli dengesi bozuk ama çok güçlü bir adamdır. 

Candy: Bir elini çiftlikte kaybeden ve çalışabileceği günlerin sonuna yaklaşan bir işçi. Lennie ve George’un çiftlik alma hayaline ortak olmak ister.

Candy’nin köpeği: Yaşlı ve sakat olduğu için Carlson tarafından vurularak öldürülür. 

Curley: Patronun oğlu olan kavgacı bir genç adam. Yarı profesyonel boksördür. Karısını kıskanır ve korumaya çalışır, bu sebeple Lennie’den baştan beri hoşlanmaz.

Curley’nin karısı: Curley’nin, güvenmediği genç ve güzel karısıdır.  

Slim: Ustabaşıdır. Curley’nin saygılı davrandığı tek karakterdir ve diğer tüm karakterlerden de saygı görür.

Crooks: Çiftlikteki tek zenci işçidir. Kamburdur. Diğer işçilerden ayrı bir yerde yaşar ve ayrımcılığa maruz kalır.

Carlson: Candy’nin köpeğini gözünü kırpmadan öldüren çiftlik işçisidir.

Whit: Çiftlikteki işçilerden biridir.

Patron: Curley’nin babası, çiftliğin sahibidir.

Clara teyze: Geçmişten bahsedilirken adı geçen, Lennie’nin teyzesidir. Lennie, onun ölümüyle ortada kalmıştır.

ESER HAKKINDA:

Bu eserin ilk baskısı 1937 yılında yapılmıştır.

John Steinbeck, eserinin ismini önce Something That Happend koymuştu. Ancak Robert Burns’ün To a Mouse ( Bu şiirde anlatıcı, tarlasını çapalarken bir farenin yuvasını bozduğu için duyduğu üzüntüyü anlatır.) adlı şiirini okuduktan sonra bu başlığı değiştirdi. Of Mice and Men (Farele ve İnsanlar) adını verdi eserine.