Bir dalkavuk nezaketi vardır ki güzel değildir. Ama zaten o nezaket de değildir. Bana öyle geliyor ki bile bile yapılan şeylerin hepsi nezaketin dışında kalır. Mesela gerçekten nazik bir adam, kötü ve huysuz bir insana kötü davranırsa -hatta şiddet de gösterebilir- bu nezaketsizlik değildir. Düşünerek yapılan iyi muamele de nezaket değildir, hesaplı övmeler nezaket değildir. Nezaket, sadece düşünmeden yapılan ve bizim ifade etmeyi düşünmediğimiz birtakım şeyler ifade eden hareketlere denir.
Aklına geleni yapan, aklına geleni söyleyen, hemen ilk hissine kendini kaptıran, daha ne hissettiğini bile anlamadan hayret, iğrenme, haz hislerini ifade eden adam, nezaketsiz bir adamdır. Böyle biri, daima özür dilemek zorunda kalır çünkü hasta olmadan başkalarını rahatsız eder, üzer.
Farkında olmadan anlattığı şeylerle birini gücendirmek, hoş bir şey değildir. Nazik adam, iş işten geçmeden rahatsız ettiğini fark edip derhâl yolunu değiştirir ama neler söyleyeceğini ve neler söylememek gerektiğini önceden tahmin etmek, daha büyük bir nezakettir. Bütün bunlar, istemeden kötülük etmemek içindir çünkü maksadı, tehlikeli bir insanı bam telinden yakalamaksa bunu yapmakta serbesttir. O zaman hareketi nezaketten çok ahlak konusunu ilgilendirir.
Nezaketsizlik daima beceriksizliktir. Birine yaşını hissettirmek kötü bir şeydir ama bunu istemeden işaretle yüz ifadesiyle ya da düşünülmemiş bir sözle yapmış olan, nezaketsizlik etmiş demektir. Birinin ayağına basmak, kasten yapılmışsa bir terbiyesizliktir. İstemeyerek yapılmışsa nezaketsizliktir. Nezaketsizlikler beklenmedik olaylardır, nazik adam bunlardan sakınır ve ancak dokunmak istediği şeye dokunur, onun için de iyi dokunur. Nazik, muhakkak dalkavuk demek değildir.
Demek oluyor ki nezaket bir itiyat işidir. Nezaketsiz adam, yapmak istediğinden başka türlü şeyler yapan insandır, söylemek istediğinden başka şeyler söyleyen ya da kaba, tonu gereksiz yere yükseltilmiş sesi ile tereddüt veya kekelemeyle kastettiğinden başka anlamlar hissettiren insandır. Onun için nezaket de eskrim gibi öğrenilebilir. Atak bir adam, kasıtlı taşkınlıklarla ne dediğini bilmeden bir şeyler diyen adamdır. Bir sıkılgansa atak olmak istemeyen fakat hareket ve sözlerin önemini hissettiği için ne yapacağını da bilmeyen adamdır. O yüzden de bir şey söylememek, bir şey yapmamak için ezilip büzüldüğünü görürsünüz. Kendi üzerinde harcadığı bu büyük çaba; onu titreyen, terleyen, kıpkırmızı kesilen ve tabii hâlinden daha beceriksizleşen bir insan hâline koyar. Hiç kimseyi gücendirmeyen bir hareket ve söz rahatlığı, mutlu olmak için çok önemli bir meziyettir. Bu yaşama sanatını hiçbir zaman ihmal etmemelidir.
