Cumhuriyet Döneminde Coşku ve Heyecana Bağlı Metinler (Şiir)
Cumhuriyet Dönemi Şiirinin Genel Özellikleri:
√ Aruz ölçüsü bırakılmıştır.
√ Hece ölçüsü kullanılmıştır.
√ Biçim bakımından daha serbestleşmiştir.
√ 1940’tan sonra ölçüsüz şiirler öne çıkmıştır.
√ Sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır.
√ Şairlerin çoğu Anadolu’ya yönelmiş, eserlerinde Anadolu’yu işlemişlerdir.
√ İlk yıllarda Kurtuluş Savaşı’nın meydana getirdiği destani ruh hali etkisini sürdürmüştür.
√ Değişik şiir grupları ve akımları ortaya çıkmıştır.
√ Şiirde her türlü konu ele alınmıştır.
√ Batı edebiyatındaki örnekler ölçüsünde başarılı örnekler verilmiştir.
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Şiir Anlayışları:
1.Saf (Öz) Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir
-Yedi Meşaleciler
2.Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir (1920-1960)
3. Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir
-Beş Hececiler
4. Garip Hareketi (I.Yeni)
5.Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir
-Maviciler
-Hisarcılar
6. İkinci Yeni Şiiri
7. İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir (1960-1980)
8. 1980 Sonrası Şiiri
9. Cumhuriyet Dönemi Halk Şiiri
1.Cumhuriyet Döneminde Saf (Öz) Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir:
√ Cumhuriyet döneminde saf şiir anlayışının oluşmasında Milli Edebiyat Dönemi’nde varlığını sürdüren saf şiir anlayışının etkisi olmuştur.
√ Bu anlayışta amaç iyi ve güzel şiir yazmaktır.
√ Şiir dili her şeyin üstünde tutulmuştur.
√ Sanat bir biçim sorunu olarak görülmüştür.
√ Ahenkli söyleyiş, ritim ve kafiye ile sağlanmıştır.
√ Özgün bir imge anlayışı geliştirilmiştir.
√ Dilde saflaşma temel unsur olarak görülmüştür.
√ Şiiri, soylu bir sanat olarak kabul etmişlerdir.
√ İnsan içsel ve bireyci bir yaklaşımla anlatılmıştır.
√ Dize temel unsur olarak görülmüştür.
√ Saf şiir yazma endişesi taşınmıştır.
√ Şiir sanat içindir, anlayışı hakimdir.
√ Şiirin, ideolojinin esiri olmaması gerektiği görüşündedirler.
√ Şiirin bir emek ürünü olduğu savunulmuştur.
√ Sanatçıların düşsel ve bireysel yönleri ağır basmıştır.
√ Didaktik bilgiden uzak durulmuştur.
√ Hece ölçüsü de kullanılmıştır.
√ Ölçüsüz şiirler de yazılmıştır.
√ Gizemsellik, simgecilik, bireysellik, ruh, ölüm, masal, rüya temaları çokça işlenmiştir.
√ Baudelaire, Mallarme, Rimbaud gibi sembolist sanatçılardan etkilenmişlerdir.
Saf Şiir anlayışını benimseyen sanatçılar:
Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Muhip Dıranas, Behçet Necatigil, Asaf Halet Çelebi, Necip Fazıl Kısakürek, Özdemir Asaf, Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Yedi Meşaleciler.
Ahmet Haşim ve Yahya Kemal, öz şiir anlayışının ilk temsilcileri sayılır.
Yedi Meşaleciler:
Bu topluluğun üyeleri: Sabri Esat Siyavuşgil, Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır, Muammer Lütfi, Vasfi Mahir Kocatürk, Cevdet Kudret, Kenan Hulusi Koray.
√ Yedi Meşaleciler realist dünya görüşünü aşarak olaylara daha gerçekçi bir yaklaşımla bakmak istemişlerdir.
√ Edebiyat ve sanatta taklitçilikten uzak kalarak duygu ve düşünceleri ön plana çıkarmışlardır.
√ İçten, canlı ve yeni bir ruhla ortaya çıkmak istemişlerdir.
√ Konuları olabildiğince genişletmek istemişlerdir.
√ Canlılık, içtenlik, sürekli yenilik yapmak için büyük bir çaba içine girdiler, ne var ki amaçlarına ulaşamamışlardır.
√ Sürekli yenilik için buluş adını verdikleri yeni söyleyişlerin içinde olmuşlardır.
√ Edebiyatımızda kısa süreli bir yankı uyandırmışlardır.
√ Bu şairler his ve hayalden çok gözlemi öne çıkarmışlardır.
√ Şiirimize yeni bir duyarlık getirmişler, bu duyarlığı işledikleri konuları, imge ve benzetmelerle beslemişlerdir.
√ İç dünyalarına, eşya ve olaylara izlenimci bir ressam gibi bakmışlardır.
√ Bir ressam duyarlılığıyla hareket eden şairler duygu ve hayalden çok göze seslenmek istemişlerdir.
2. Cumhuriyet Döneminde Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir (1920-1960):
Serbest nazım: Ölçü ve kafiyeye bağlı bulunmayan, dizelerindeki hece sayısı değişik olan şiirlerdir. Serbest nazımda ahenk aliterasyon ve asonansla sağlanır.
Toplumcu şiir: Halkı ve halkın sorunlarını anlatan şiir türüdür. Emekçilerin sorunlarını, emek-sermaye çelişkisini ve yaşamsal kaygılarını konu edinen bu anlayışta, toplum için sanat görüşünü temsil eder.
Toplumcu şiir anlayışının genel özellikleri:
√ Serbest nazım tarzı kullanılmıştır.
√ Ölçüsüz ve kafiyesiz şiirler yazılmıştır.
√ Toplum için sanat anlayışı benimsenmiştir.
√ Materyalist-Marksist dünya görüşü benimsenmiştir.
√ Dilin harekete geçirme gücünden, etkisinden yararlanılmıştır.
√ Söylev üslubundan yararlanılmıştır.
√ Her türlü dinsel ve töresel bağ reddedilmiştir.
√ Rus Şair Mayakovski’den etkilenilmiştir.
√ Fütürizm akımından etkilenilmiştir.
√ Şiirin ideolojik bir tezi savunması gerektiği öne sürülmüştür.
√ Biçimden çok içeriğe önem verilmiştir.
Toplumcu şiir anlayışının temsilcileri: Nazım Hikmet, Rıfat Ilgaz, Arif Damar, Ahmet Arif, Ercüment Behzat Lav, Hasan İzzettin Dinamo.
3.Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir:
√ Kurtuluş Savaşı’nın etkisini devam ettirdiği sürede ortaya çıkmıştır.
√ Hece vezni kullanılmıştır.
√ Milli konulara yer verilmiş, milli duygular ön plana çıkarılmıştır.
√ Türkçeye önem verilmiştir.
√ Arapça ve Farsça kelimelerin Türkçe karşılıkları kullanılmıştır.
√ Kelimeler genellikle ilk anlamlarıyla kullanılmıştır.
Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şairler birer dergi etrafında toplanmışlardır. Bu şairler şiirlerini Kültür Haftası, Hisar, Çınaraltı gibi dergilerde yayımlamışlardır.
Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şairler: Kemalettin Kamu, Arif Nihat Asya, Zeki Ömer Defne, Ahmet Kutsi Tecer, Orhan Şaik Gökyay, Necmettin Halil Onan, Behçet Kemal Çağlar ve Beş Hececiler.
Beş Hececiler:
Faruk Nafiz Çamlıbel, Yusuf Ziya Ortaç, Enis Behiç Koryürek, Halit Fahri Ozansoy, Orhan Seyfi Orhon.
Beş Hececilerin genel özellikleri:
√ İlk şiirlerinde aruz veznini kullanmışlar, sonraları heceye yönelmişlerdir.
√ Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiirler yazmışlardır.
√ Milli Edebiyat akımından etkilenmişlerdir.
√ Dörtlük nazım biriminin yanında farklı birimler de kullanmışlardır.
√ Hece ölçüsü kullanmışlardır.
√ Yalın bir dil kullanmışlardır.
√ Tabiata yönelmişler, vatan güzelliklerini dile getirmişlerdir.
4. Garip Hareketi (Birinci Yeni):
Orhan Veli, Melih Cevdet ve Oktay Rıfat 1941 yılında Garip adlı şiir kitabı çıkararak şiir anlayışlarının ilkelerini ortaya koymuşlardır.
Garipçilerin genel özellikleri:
√ Her şeyi şiirin konusu haline getirmişlerdir.
√ Şairanelikten uzak durmuşlardır.
√ Şiirde ölçüye karşı çıkmışlar, serbest nazma yönelmişlerdir.
√ Sokağı ve gerçek yaşamı şiire aktarmışlardır.
√ Her türlü kelimenin şiirde yer almasını savunmuşlar; şiirde gündelik, küçük sorunları konu etmişlerdir.
√ Şiirlerinde halktan kişileri, sıradan insanları anlatmışlardır.
√ Dilin söz sanatlarına başvurmadan, doğal biçimiyle kullanılması gerektiğini savunmuşlardır.
5. Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir:
Garipçiler’in etkisinin devam ettiği yıllarda şiiri onlar kadar bayağılaştırmak istemeyen, her biri kendine özgü şiir tarzını oluşturmuş kimi şairler şiirdeki lirizmi kaybetmeden yeniliği sürdürmüşlerdir.
Garip dışında yeniliği sürdüren şairler: Fazıl Hüsnü Dağlarca, Behçet Necatigil, Asaf Halet Çelebi, İlhan Berk, Cahit Külebi, Necati Cumalı, İlhan Geçer, Attila İlhan, Hilmi Yavuz, Özdemir Asaf, Ahmet Oktay.
Garip dışında yeniliği sürdüren şiirin genel özellikleri:
√ Yeni bir dil, üslup ve bakış açısı aramışlardır.
√ Kendilerine özgü bir şiir oluşturmuşlardır.
√ Şiirlerini serbest tarzda yazmışlardır.
√ Lirizmi kaybetmeden yeniliği devam ettirmişlerdir.
√ İdeolojilerini şiirlerine temel yapmamışlardır.
Maviciler:
Maviciler, 1952-1956 yılları arasında Attila İlhan’ın çıkardığı Mavi dergisinin etrafında toplanan gruptur. Maviciler, şairane bir sanat anlayışını savunmuşlardır. Garip akımına tepki olarak çıkmıştır.
Maviciler; Ferit Edgü, Ahmet Oktay, Özdemir Nutku, Demir Özlü, Tahsin Yücel, Orhan Duru, Demirtaş Ceyhun’dur.
Mavicilerin genel özellikleri:
√ Mavi dergisi etrafında toplanmışlardır.
√ Şiirde imajı savunmuşlardır.
√ Divan şiirinin biçim özelliklerinden ve imgelerinden yararlanmışlardır.
√ Garip akımına ve Orhan Veli’ye karşı çıkmışlardır.
√ Şairane ve sanatlı söyleyişi benimsemişlerdir.
√ Nazım Hikmet’ten etkilenmiş, toplumsal gerçekçilere yaklaşmışlardır.
√ Geleneği reddetmemiş şiiri ideolojinin aracı haline getirmemişlerdir.
√ Bireyin duygusal dünyasını yansıtmışlardır.
√ Şiire yeni bir ses düzeni, taşkın, coşkulu bir anlatım ve kendine özgü bir duyarlılık getirmişlerdir.
Hisarcılar:
Hisarcılar hece ölçüsüne ve edebiyatın klasik değerlerine sıcak bakmışlardır. Geleneği reddeden Garip Akımına ve ideolojik şiire yönelen Nazım Hikmet’e karşı çıkmışlardır.
Hisarcı dergisi etrafında toplanan bu şairler: Mustafa Necati Karaer, Gültekin Samanoğlu, Nevzat Yalçın, Mehmet Çınarlı, İlhan Geçer.
Hisarcıların genel özellikleri:
√ Milli bir sanat oluşturmak için başka milletler taklit edilmemelidir.
√ Yaşayan bir dil kullanmışlardır.
√ Milli duyguları, manevi değerleri öne çıkarmışlardır.
√ Ölçü ve kafiyeyi kullanmışlar; aşk, doğa ve vatan sevgisi gibi konuları işlemişleridir.
√ Yeniliğin eskisinin içinden doğması gerektiği düşüncesini ortaya koymuşlardır.
√ Hisarcılara göre yeniyi oluşturmak için eskiyi reddetmeye gerek yoktur.
6. İkinci Yeni Şiiri:
İkinci Yenicilerin Genel Özellikleri:
√ Kapalı anlatıma sahip, izlenimsel şiirler yazmışlardır.
√ Şiirde anlamı önemsememişler, ikinci plana atmışlardır.
√ Şiirde söyleyişe önem vermişlerdir.
√ Şiiri bir öykü anlatma aracı olarak görmemişlerdir.
√ Olayı şiirden atmışlardır.
√ Orhan Veli ve arkadaşlarının yalın anlatımına tepki göstermişlerdir.
√ Şiir için şiir anlayışıyla hareket etmişlerdir.
√ Şiiri, görüntülerin verildiği bir araç olarak değerlendirmişlerdir.
İkinci Yeni şairleri: İlhan Berk, Turgut Uyar, Edip Cansever, Cemal Süreya, Ece Ayhan, Ülkü Tamer, Sezai Karakoç.
7. İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir (1960-1980):
√ Sanat toplum içindir, anlayışına bağlı kalmışlardır.
√ Biçimden çok içeriğe önem verilmiştir.
√ İkinci Yeni şiir anlayışına karşı çıkılmıştır.
√ Şiir dili ve söylenişinde aşırılıklardan kaçınılarak uzak çağrışımlara yer verilir.
√ Sanata, estetik kaygılardan çok, ideolojik ve düşünsel işlev doğrultusunda yaklaşılır.
√ Zor şartlarda geçirilen, acı hayat sahnelerine yer verilir.
√ Şiirde emek ve alın teri kavramları ön plandadır.
√ Toplumsal dayanışma ve örgütlülük kutsanmıştır.
√ Şiirde mesajı vurgulamak amacıyla slogan üslubundan faydalanılır.
8. 1980 Sonrası Şiir:
√ Ortak bir anlayıştan çok, grupların ve kişilerin ayrı ayrı şiir anlayışları vardır.
√ Şehirli kimliği öne çıkar.
√ Varoluş şiir aracılığıyla sorgulanır.
√ Şiirin esas konusunun birey olduğu anlayışı benimsenir.
√ İçerikten çok, söyleyiş ve yapıya önem verilir.
√ Kapalı ve yoruma açık bir anlatım yeğlenir.
√ İdeoloji şiirlerde öncelikli öge olarak görülmez.
√ Uzak çağrışımlara yer verilir.
1980 sonrası şiirinin başlıca temsilcileri: Haydar Ergülen, Lale Müldür, İhsan Deniz, Metin Cengiz, Küçük İskender, Ahmet Telli, Sunay Akın, Vural Bahadır Bayrıl.
9.Cumhuriyet Döneminde Halk Şiiri:
√ Usta çırak ilişkisi devam eder.
√ Geleneksel konuların yanında güncel konular da işlenir.
√ Genel olarak saz eşliğinde şiir söyleme geleneğinin takipçisi olunur.
√ Sade bir dil kullanılır.
√ Saz kullanmayıp sadece şiir yazan şairler de vardır.
Cumhuriyet Dönemi halk şiirinin temsilcileri: Aşkı Veysel, Murat Çobanoğlu, Abdurrahim Karakoç, Şeref Taşlıova, Aşık Feymani, Mahzuni Şerif, Aşık Reyhani.
