1.Divan-ı Lugat’it Türk adlı eserle ilgili beş madde yazınız.
2.Aşağıdaki boşlukları uygun ifadelerle doldurunuz.
♦ Dede Korkut Hikâyelerinin anlatıcısı……………………….. ‘tur.
♦ ………… günümüzdeki atasözlerinin karşılığıdır.
♦ Ulusların başlarından geçen savaş, zafer, yenilgi, kıtlık gibi olayları ve ulusal kahramanlıkları anlatan manzum yapılara…………denir.
♦ Destanlar oluşumları bakımından……… ……,……………….. ve…………. safhalarına ayrılır.
♦ Dinî – tasavvufi Türk edebiyatında Allah’ı övmek ve ona yalvarmak için yazılan nazım biçimine…………….. denir.
♦ Aşıkların şiirlerini topladıkları defterlere ………………………adı verilir.
♦ Uzunluğu beş ile on beş ikilik arasında değişebilen, ilk ikiliğinin dizeleri birbiriyle, sonraki ikiliklerinin ikinci dizeleri birinci ikilikle uyaklı, özellikle aşk, güzellik, içki konularını lirik bir biçimde işleyen, Divan yazınında çok kullanılmış olan bir koşuk biçimine………….. denir.
3.Aşağıda özeti verilen destanların adını ve hangi millete ait olduğunu yazınız.
Uygurlara ait bir destan olup Türeyiş Destanı’nın devamı niteliğindedir. Destanda Türklerin kutsal taşı Çinlilere verince Tanrı tarafından cezalandırılması, ülkelerinde açlık ve kuraklığın başlaması ve ana vatanlarını terk edip güneybatıya doğru göç etmesi anlatılır.
(……………………………………)
Göktürkler’in bir düşman baskınıyla kırıldıktan sonra, baskında sağ kalan tek gençle bir dişi bozkurttan yeniden türediklerini anlatır.
(……………………………………)
4. Aşağıdakilerden hangisi yapay destanların özelliklerinden değildir?
A) Yazılı anlatıma dayanır.
B) Üç aşamadan oluşur.
C) Söyleyeni bellidir.
D) Yakın zamanı anlatır.
E) Gerçek mekan kullanılır.
5.Aşağıda verilen geçiş dönemi eserlerini yazarlarıyla eşleştiriniz.
1.Kutadgu Bilig Ahmet Yesevi
2.Divan-ı Lugat’it Türk Yusuf Has Hacip
3.Atebetül Hakayık Kaşgarlı Mahmut
4.Divan-ı Hikmet Edip Ahmet Yükneki
6.Kutadgu Bilig’de yer alan sembolik kahramanların hangi kavramları temsil ettiğini karşılarına yazınız.
Kün Togdı:
Ay Toldı:
Ögdilmiş:
Odgurmuş:
7.Çocuk, bunu duyunca hemen babasına koşup, orman bekçisinin söylediklerini tekrar etti. Ama oduncu güldü: “Bekçi budalanın biriymiş.” dedi. Çocuk bir şey demedi. Fakat, ilk aldığı cevabı aklına yazdı. Ertesi gün yine yola çıktı, uzun müddet yürüdükten sonra bisikletli iki gence rastladı. Sualini onlara da sorunca birincisi:”Hayat, temiz havadan faydalanmak, temiz havayı ciğerlerine doldurmak, güneş ışığında oynamaktır.”
İkincisi ise: “Hayat etrafına bakmak, uzaklara gidip daima yeni şeyler aramaktır. Böylece insanın görgüsü artar.”
Bunları söyler söylemez bisikletlerine binerek uzaklaştılar.
Yukarıdaki metinde bulunan fiilimsilerin türlerini karşılarına yazınız.
Koşup:
Söylediklerini:
Aldığı:
Sorunca:
Faydalanmak:
Binerek:
8.Bir karne günü muhabir okulun bahçesinde çocuklara duygularını, düşüncelerini soruyor:
— Neler öğrendin okulda ( )
— Harfleri öğrendim ( ) okumayı öğrendim ( )
Bu cevabı duyunca benim de orada olup sorasım geldi ( ) Gerçekten okumayı öğrendin mi acaba minik kız?
Evet biraz garip bir soru fakat, okullarda gerçek okumayı öğretiyorlar mı? Ve ayrıca okumayı öğretecek olanların ne kadarı okumayı biliyor ( )
Yukarıdaki parçada boşluklara uygun noktalama işaretlerini getiriniz.
9. Aşağıda verilen cümlelerde geçen isim tamlamalarının altını çizerek yanındaki boşluğa tamlamanın türünü yazınız.
♦ Dünkü deprem felaketinin sonucunda ölen olmadı.
♦ Seni çok seviyorum.” sözü beni oldukça mutlu etti.
♦ Az önce diktiğimiz fidanlara can suyu veremedik.
♦ Ellerim üşüyordu benim gecenin bu saatinde.
♦ Kitap okumanın tadına varınca bir daha okumayı bırakamazsın.
10. Verilen parçada bulunan yazım yanlışlarını bularak sözcüklerin doğru yazımlarını aşağıya yazınız.
Batı’dan doğuya giden yollar üzerinde bir “Han-ı Cedid”. Battalgazi İlçesinde yer alan Silahtar Mustafa Paşa kervansarayı H.1047’de (1637 miladi) IV. Murat Han’ın silahtarı Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Evliya Çelebi seyahatnamesinde şöyle bahis etmektedir: ‘’En güzeli Sultan Murad Han’ın makbul veziri Silahtar Mustafa Paşa hanıdır. Yüzyetmiş odalı ve demir kapılıdır. Kubbelerle örtülmüş olup eşsiz bir handır.”Bazı araştırmacılar kervansarayın ticari amaçdan çok askeri amaçla yapıldığını yazmaktadır .Vakıflar Bölge müdürlüğü tarafından 2010 yılında restorasyonu biten yapının kitabeside Malatya müzesi’nden alınarak yerine konulmuştur.
CEVAPLAR
1.Divanı Lugat’it Türk ;
11.yy’da yazılmıştır.
Kaşgarlı Mahmut yazmıştır.
“Türk Dillerinin Sözlüğü”anlamına gelir.
7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı verilmiştir.
Türkçenin ilk antolojisi , sözlüğü,ansiklopedisi, dil bilgisi kitabıdır.
Araplara Türkçeyi öğretmek için yazılmıştır.
İçinde devrinin Türk dünyasını gösteren bir harita bulunur.
Yapıtta sav, sagu, koşuk örneklerine rastlanır.
2. Dede Korkut Hikâyelerinin anlatıcısı……DEDE KORKUT…….. ‘tur.
…SAV… günümüzdeki atasözlerinin karşılığıdır.
Ulusların başlarından geçen savaş, zafer, yenilgi, kıtlık gibi olayları ve ulusal kahramanlıkları anlatan manzum yapılara…DESTAN …denir.
Destanlar oluşumları bakımından…ÇEKİRDEK…,….
YAYILMA… VE… DERLEME…. safhalarına ayrılır.
Dinî – tasavvufi Türk edebiyatında Allah’ı övmek ve ona yalvarmak için yazılan nazım biçimine…İLAHİ…. denir.
Aşıkların şiirlerini topladıkları defterlere …CÖNK…adı verilir.
Uzunluğu beş ile on beş ikilik arasında değişebilen, ilk ikiliğinin dizeleri birbiriyle, sonraki ikiliklerinin ikinci dizeleri birinci ikilikle uyaklı, özellikle aşk, güzellik, içki konularını lirik bir biçimde işleyen, Divan Yazını’nda çok kullanılmış olan bir koşuk biçimine…GAZEL…. denir.
3. Uygurlara ait bir destan olup Türeyiş Destanı’nın devamı niteliğindedir. Destanda Türklerin kutsal taşı Çinlilere verince Tanrı tarafından cezalandırılması, ülkelerinde açlık ve kuraklığın başlaması ve ana vatanlarını terk edip güneybatıya doğru göç etmesi anlatılır.
(…..GÖÇ DESTANI……)
Göktürkler’in bir düşman baskınıyla kırıldıktan sonra, baskında sağ kalan tek gençle bir dişi bozkurttan yeniden türediklerini anlatır.
(….BOZKURT DESTANI ……)
4.B ŞIKKI
5.Kutadgu Bilig:Yusuf Has Hacib
Divanı Lugat’it Türk :Kaşgarlı Mahmut
Atabet’ül Hakayık:Edip Ahmet Yükneki
Divan-ı Hikmet:Ahmet Yesevi
6. Kün Togdı:Adalet
Ay Toldı:Saadet
Ögdilmiş:Akıl
Odgurmuş :Akıbet
7. Koşup: Zarf fiil
Söylediklerini: Sıfat fiil
Aldığı:Sıfat fiil
Sorunca: Zarf fiil
Faydalanmak: İsim fiil
Binerek: Zarf fiil
8.Bir karne günü muhabir okulun bahçesinde çocuklara duygularını, düşüncelerini soruyor:
— Neler öğrendin okulda (?)
— Harfleri öğrendim (,) okumayı öğrendim (.)
Bu cevabı duyunca benim de orada olup sorasım geldi (:) Gerçekten okumayı öğrendin mi acaba minik kız?
Evet biraz garip bir soru fakat, okullarda gerçek okumayı öğretiyorlar mı? Ve ayrıca okumayı öğretecek olanların ne kadarı okumayı biliyor(?)
9 ♦ Dünkü deprem felaketinin sonucunda ölen olmadı. (zincirleme isim tamlaması)
♦ Seni çok seviyorum.” sözü beni oldukça mutlu etti. (belirtisiz isim tamlaması)
♦ Az önce diktiğimiz fidanlara can suyu veremedik. (belirtisiz isim tamlaması)
♦ Ellerim üşüyordu gecenin bu saatinde. (belirtili isim tamlaması)
♦ Kitap okumanın tadına varınca bir daha okumayı bırakamazsın. (belirtili isim tamlaması)
10.Batı’dan doğuya giden yollar üzerinde bir “Han-ı Cedid’’. Battalgazi ilçesinde yer alan Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı H.1047’de (1637 miladi) IV. Murat Han’ın silahtarı Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Evliya Çelebi seyahatnamesinde şöyle bahsetmektedir: ‘’En güzeli Sultan Murad Han’ın makbul veziri Silahtar Mustafa Paşa hanıdır. Yüz yetmiş odalı ve demir kapılıdır. Kubbelerle örtülmüş olup eşsiz bir handır.”Bazı araştırmacılar kervansarayın ticari amaçtan çok askeri amaçla yapıldığını yazmaktadır .Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından 2010 yılında restorasyonu biten yapının kitabesi de Malatya Müzesinden alınarak yerine konulmuştur.
