1. Anadolu’da Divan şiiri hangi şairle başlamıştır? Yazınız.(5)
2. 13. yüzyılda edebiyat en çok hangi alanda gelişim göstermiştir? Yazınız.(5)
3. Destanların söylenildikleri dönemin dil özelliklerini aynen koruyamamasının nedenini yazınız.(5)
4. Tasavvufun amacı nedir, amaca ulaşma nasıl olur? Mevlana tasavvufî olgunluğa ulaşabilmek için hangi araçları kullanmıştır? Yazınız.(5+5+2+2+2=16 )
Okumakdan mana ne
Kişi Hakkı bilmekdir
Çün okudun bilmezsin
Ha bir kuru emekdir (Yunus Emre)
5. Yukarıdaki şiiri yorumlayınız, şiirin kafiye ve rediflerini (varsa) göstererek şiirin hangi ölçüyle yazıldığını belirtiniz.(5+2+2-=9 )
6. İslamiyet öncesi Türk edebiyatı ile İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatını (nazım birimi, ölçü, kullanılan dil, alfabe ve konu bakımından karşılaştırınız. (2+2+2+2+2= 10)
İslamiyet öncesi Türk edebiyatı İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatı
Nazım birimi:
Ölçü:
Kullanılan dil:
Alfabe:
Konu:
Ne varlığa sevinirim
Ne yokluğa yerinirim
Aşkın ile avunurum
Bana seni gerek seni
Yunus Emre
7. Yukarıdaki dörtlüğün türü nedir? Yazınız ve dörtlüğü açıklayınız.(3+7=10)
8. Aşağıdaki cümlelerde bırakılan boşluklara uygun kelimeleri yazınız.(2×6=12)
a. İlahi için divan şiirindeki …………………… ve münacaatın halk edebiyatındaki karşılığıdır, diyebiliriz.
b. Aşk, ayrılık, sevgi gibi lirik konuların işlendiği, 5-15 beyitten oluşan, Divan edebiyatının en yaygın nazım şekline …………………………. denir.
c. Herhangi bir tarikatın izini taşımaksızın Allah’ı öven, özel bir ezgi ile söylenen şiirlere………………… adı verilir.
d. Bektaşi tarikatından olan tekke ozanlarının ayinlerde, meclislerde tarikatlarıyla ilgili temaları, ezgiyle okudukları şiirlere ……………………….. denir.
e. XIII -XIV. yüzyılda anlatmaya bağlı metinler ……………….. ve ……………. olmak üzere iki gruba ayrılır.
9. Aşağıdaki cümleleri doğru yanlış biçiminde değerlendiriniz.(8)
a. İslami değerlerin şiirle öğretilmeye çalışılması, 13 ve 14.yüzyıllarda Anadolu’da Türkçeyle yeni bir edebi dilin ve şiir anlayışının doğmasını sağlamıştır. ( )
b. Divan ve Tekke-tasavvuf edebiyatının temelleri Anadolu’da 15.yüzyılda atılmıştır. ( )
c. Türk edebiyatında gazelin ilk örneklerini Nesimi vermiştir. ( )
d. Kadı Burhaneddin edebiyatımızda gazelleriyle ünlüdür. ( )
e. İslamiyet’in kökleşip yayılmasında büyük etkisi olan tasavvuf, zamanla edebi eserlerde de işlenmiş, din ve tasavvuf, edebiyat aracılığıyla yayılmaya çalışılmıştır. ( )
f. Kadı Burhaneddin şiirlerinde ağırlıklı olarak beşeri aşkı işlemiştir. ( )
g. İlahiler genellikle dörtlükler halinde ve yedili, sekizli, bazen de on birli hece ölçüsü ile yazılır.( )
h. Dini tasavvufi Türk şiirinin öncüsü olan Yunus Emre’nin ilahileri geniş halk kitleleri tarafından asırlarca sevilerek okunup dinlenmiştir. ( )
10. Battal Gazi ile Oğuz Kağan Destanı’ndaki Oğuz Kağan’ı kişilikleri ve olağanüstü özellikleri yönünden karşılaştırınız. İki kahramanın benzerlik ve farklılıklarını sıralayınız.(10)
11. Dede Korkut Hikâyelerinin millî kültürümüz açısından önemini belirtiniz.(10)
CEVAPLAR:
1. Hoca Dehhani ile (5)
2. Dini tasavvufi alanda (5)
3. Bu eserlerin söylenildiği dönem ile yazıya geçirildiği dönem arasında yüzyıllar süren zaman aralıkları olması. (5)
4. Tasavvufun amacı aşk ve gönül yoluyla Mutlak hakikat olan Allah’a ulaşmaktır. (5)
Bu da her türlü kötülük ve ihtirastan arınmış temiz bir kalple mümkün olur. (5)
Mevlana tasavvufî olgunluğa ulaşabilmek için sema, musikî ve şiiri araç olarak kullanmıştır. (6)
5. Şair okumadan amacın Allah’ı bilmek, tanımak olduğunu onu bilmeden ve tanımadan okumanın insana hiçbir fayda sağlamayacağını belirtmektedir. Mutasavvıf bir şair olan Yunus’a göre asıl dünya ahirettir. Onun için orası için faydası olmayan işler yapmak insana fayda sağlamayacaktır. (5)
Redif : dür(1)
-mek: zengin kafiye (1)
Şiir hece ölçüsüyle yazılmıştır.(2)
6. İslamiyet öncesi Türk edebiyatı İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatı
Nazım birimi: Dörtlük Beyit ve dörtlük (2)
Ölçü: Hece Aruz ve hece ölçüsü (2)
Dil: Halkın kullandığı öz Türkçe İslamiyetin etkisi ile Arapça ve Fasça (2)
Alfabe: Göktürk ve Uygur alfabesi Uygur ve Arap alfabesi (2)
Konu: İslamiyet öncesinde verilen ürünlerde Türk milletinin yaşayışını, inançlarını, üzüntülerini, sevinçlerini vb. görmekteyiz. İslamiyetin kabulüyle beraber İslami unsurlar (Allah, peygamber, melek vb.) eserlere girmiştir. (2)
7. İlahidir. (3) Aşık sevgiliye o kadar bağlıdır ki onun dışındaki hiçbir şey önemli değildir. Yunus için sevgili Allah’tır. Varlık da yokluk da ondandır. Mülkün sahibi odur. Geçici olan hiçbir şeye bağlanılmamalıdır. (7)
8. Aşağıdaki cümlelerde bırakılan boşluklara uygun kelimeleri yazınız.(2×4=8)
a. İlahi için divan şiirindeki ……TEVHİD… ve münacatın halk edebiyatındaki karşılığıdır, diyebiliriz.
b. Aşk, ayrılık, sevgi gibi lirik konuların işlendiği, 5-15 beyitten oluşan, Divan edebiyatının en yaygın nazım şekline ……GAZEL…. denir.
c. Herhangi bir tarikatın izini taşımaksızın Allah’ı öven, özel bir ezgi ile söylenen şiirlere……İLAHİ… adı verilir.
d. Bektaşi tarikatından olan tekke ozanlarının ayinlerde, meclislerde tarikatlarıyla ilgili temaları, ezgiyle okudukları şiirlere ……NEFES….. denir.
e. XIII -XIV. yüzyılda anlatmaya bağlı metinler MANZUM ve MENSUR olmak üzere iki gruba ayrılır.
9. Aşağıdaki cümleleri doğru yanlış biçiminde değerlendiriniz.(8)
a. İslami değerlerin şiirle öğretilmeye çalışılması, 13 ve 14.yüzyıllarda Anadolu’da Türkçeyle yeni bir edebi dilin ve şiir anlayışının doğmasını sağlamıştır. ( D )
b. Divan ve Tekke-tasavvuf edebiyatının temelleri Anadolu’da 15.yüzyılda atılmıştır. ( Y )
c. Türk edebiyatında gazelin ilk örneklerini Nesimi vermiştir. ( Y )
d. Kadı Burhaneddin edebiyatımızda gazelleriyle ünlüdür. (Y )
e. İslamiyet’in kökleşip yayılmasında büyük etkisi olan tasavvuf, zamanla edebi eserlerde de işlenmiş, din ve tasavvuf, edebiyat aracılığıyla yayılmaya çalışılmıştır. (D )
f. Kadı Burhaneddin şiirlerinde ağırlıklı olarak beşeri aşkı işlemiştir. (D )
g. İlahiler genellikle dörtlükler halinde ve yedili, sekizli, bazen de on birli hece ölçüsü ile yazılır.(D )
h. Dini tasavvufi Türk şiirinin öncüsü olan Yunus Emre’nin ilahileri geniş halk kitleleri tarafından asırlarca sevilerek okunup dinlenmiştir. ( D )
10. Battal Gazi, İslamın bütün emirlerini ahlâkını, adâlet, şefkat, insaniyet hükümlerini yerine getirir. Zayıfı, düşkünü kadını öldürmez, asla şarap içmez, harama bulaşmaz. İslam ilimlerini ve diğer dinleri oldukça iyi bilir. Dürüst, adaletli, alçak gönüllüdür. Tam bir Müslüman hayatı sürdürür. Derin bir manevi aşkı vardır.
Battal Gazi de savaş İslam için yapılmaktadır. Oğuz Kağan Destanında ise bireysel kahramanlık ön plandadır. Her ikisi, de kahramanlık temasını işlemişlerdir.Metnin teması eserin yazıldığı dönemin özelliklerini yansıtmaktadır. Temanın işlendiği zamanda Anadoluda savaşlar yapılmaktadır. Battalname , bazı olağanüstülüklerin işlenmesi yönüyle destan özelliği gösterir. Olay örgüsü, kişi mekan ve bir anlatıcının olması yönüyle günümüz hikayelerinin özelliklerini yansıtır. (10)
11. Dede Korkut Hikayeleri, Türk ruhuna, Türk düşüncesine, Türk kültürüne ve hayat tarzına ışık tutan en açık belgelerdir. Türk milletinin birlik ve beraberliğini, milli dayanışmayı öne çıkarır. Bu hikayeler, Türkçenin canlı ve doğal anlatım güzelliğini gösteren hikayelerdir. Destandan halk hikayeciliğine geçiş dönemi eserlerimizdendir.Bu hikayelerin kahramanları iyiliği ve doğruluğu öğütler. Bu eser Oğuz Türklerinin inanışlarını, yaşayışlarını, gelenek ve göreneklerini, yiğitliklerini ve sağlam karakteri ve ahlakını, ruh enginliğini, saf, arı-duru bir Türkçe ile dile getirir. (10)
Hazırlayan: Süleyman Kara
Yukarıdaki yazılı soru ve cevaplarını indirmek için aşağıdaki linke tıklayınız.
