11. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 2. ÜNİTE ÖZETİ

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE HİKÂYE (1923-1940):
* Modern hikâyeciliğin ilk ürünleri, Tanzimat’tan itibaren verilmiştir.
* Millî Edebiyat Dönemi’nde Ömer Seyfettin ile hız kazanan Türk hikâyeciliği; gözlemlere, deneyimlere yaslanmış bir gerçekçiliğe sahip olmuştur.
* Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Reşat Nuri Güntekin daha çok millî duyguları,
Anadolu insanı ve coğrafyasını, Atatürk ilke ve inkılaplarını, Millî Mücadele ve 1. Dünya Savaşı gibi konuları ele almışlardır.
* Cumhuriyet Dönemi Türk hikâyeciliğinde klasik hikâye tarzı olan Maupassant tarzı hikâye ile birlikte Memduh Şevket Esendal ve Sait Faik Abasıyanık’ın öncülük ettiği durum hikâyesi yani Çehov tarzı hikâyede önemli bir yere sahiptir.
* Cumhuriyet Dönemi Türk hikâyeciliğinde edebî dil kullanan yazarlar olduğu gibi gündelik konuşma dilini tercih eden yazarlarımız da olmuş hatta konuşma dili daha ağır basmıştır.
* Cumhuriyet Dönemi’nde 1940 öncesinde Reşat Nuri Güntekin, Refik Halit Karay, Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal, Sadri Ertem, Sabahattin Ali gibi önemli yazarlarımız hikâye türünde eser vermiştir.

REFİK HALİT KARAY
* 1909’da Fecriati Topluluğu’na katılan yazar, “Kirpi” takma adıyla “Kalem” dergisinde yazdığı yazılarla ünlendi.
* “Aydede” adlı gülmece dergisini çıkardı.
* Eserlerinde Türkçeyi çok iyi kullanan yazar, İstanbul Türkçesinin en güzel örneklerini verdi.
* Eserleri akıcı ve sürükleyicidir.
* Eserlerinde önemli sosyal ve siyasi değişmeler, vatan özlemi, Anadolu’nun sosyal hayatı gibi birçok konuyu ele aldı.
HİKÂYELERİ: Bir Avuç Saçma, Memleket Hikâyeleri, Gurbet Hikâyeleri
ROMANLARI: Yezidin Kızı, Çete, Sürgün, Anahtar, Nilgün, Sonuncu Kadeh, Bugünün Saraylısı, Kadınlar
Tekkesi, Yer Altında Dünya Var
MİZAH: Kirpinin Dedikleri, Guguklu Saat

MEMDUH ŞEVKET ESENDAL
* Daha çok yazdığı kısa hikâyelerle tanınan yazar, günlük hayatta karşılaşabileceğimiz sıradan olay ve kişileri yalın bir dille anlattı.
* Aile ilişkileri, ev içi yaşam, kahve ve mahalle ortamı gibi temalarda yazdı.
* Köylü ve şehirlinin sıkıntılarını, acılarını okuyucuyu umutsuzluğa düşürmeden işledi.
* Hikâyelerinin temelinde insan sevgisi yer aldı.
* Kendine özgü tarzı ile Türk edebiyatında yeni bir hikâye tarzının kurucusu oldu. Türk edebiyatında öncüsü olduğu bu hikâye tarzı, Rus yazar Çehov’un geliştirdiği durum (kesit) hikâyesidir.
ROMANLARI: Ayaşlı ve Kiracıları, Vassaf Bey, Miras
HİKÂYELERİ: Otlakçı, Mendil Altında, İhtiyar Çilingir

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE HİKÂYE (1940-1960):
♣ 1940’tan sonra Orhan Kemal, Yaşar Kemal, Kemal Tahir, Samim Kocagöz, Talip Apaydın, Kemal Bilbaşar, Fakir Bayburt gibi yazarlarımız gerek köylülerin gerekse büyük şehirlerde yaşayan işçilerin yaşam müsaadelerini kaleme alarak okuyucuya ulaştırmak istemişlerdir.
♣ 1940’ların ikinci yarısından sonra bireyin iç dünyasına ve geçmişe dönüş, 2. Dünya Savaşı’nın topluma etkisi, demokratikleşme sürecinin etkileri gibi konular da hikâyelerimizde yerini alır.
♣ Bunlarla beraber edebiyatımızda ve hikâyelerimizde din ve geleneğe dönüş, bireyin kendisi ile mücadelesi, kadın hakları, inanma isteği, parçalanmış aileler vb. konular da ele alınmıştır.
♣ Orhan Kemal, Kemal Tahir, Yaşar Kemal, Cevat Şakir Kabaağaçlı, Samim Kocagöz, Fakir Baykurt, Haldun Taner, Tarık Buğra, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Sevinç Çokum bu dönemde hikâye yazan önemli yazarlarımız arasındadır.

BU DÖNEMİN HİKÂYE ANLAYIŞLARI:
1- TOPLUMCU GERÇEKÇİ HİKÂYE
2- BİREYİN İÇ DÜNYASINI ESAS ALAN HİKÂYE
3- MİLLÎ VE DİNÎ DUYARLILIKLARI YANSITAN HİKÂYE
4- MODERNİST HİKÂYE

TOPLUMCU GERÇEKÇİ HİKÂYE:
1930’dan sonra Sadri Ertem, Sabahattin Ali gibi yazarlarımızla, hikâyelerimize yeni bir gerçekçilik anlayışının hâkim olmaya başladığını görürüz: Toplumcu gerçekçilik. Toplumcu gerçekçiliği ele alan yazarlar, toplumun gerçeklerini açık bir şekilde yansıtmışlardır. Hikâyelerinde; ağa-köylü, patron-işçi, güçlü-zayıf, zengin-fakir, öğretmen-imam gibi çatışmalar ve köyden kente göç ve sorunları, dar gelirli insanların sorunları, geçim sıkıntısı gibi temel sorunları işlemişlerdir.
ORHAN KEMAL
♥ Eserlerinde günlük hayatın çeşitli yönlerini işledi.
♥ Hikâye ve romanlarının kahramanlarını işçiler, dilenciler, emekliler, köylüler gibi yoksul insanlardan seçti.
♥ Bu insanların sorunlarını yansıtarak sosyal gerçekçi bir tutumdan yana oldu. Adana’nın tarlaları, fabrikaları, işçi çevreleri ve İstanbul’un yoksul semtleri yazarın eserlerinde mekân olarak yer aldı. Toplumsal sıkıntıları edebiyat aracılığıyla anlatmaya çalışmıştır.
♥ Yazarın eserleri; güçlü gözlemleri, yalın dili ve özgün anlatımıyla dikkat çekti.
♥ Bereketli Topraklar Üzerinde, Vukuat Var, El Kızı, Murtaza, Sokaklardan Bir Kız gibi bazı romanları sinemaya uyarlanmış; Hanımın Çiftliği adlı romanı ise dizi olarak yayımlanmıştır.
HİKÂYELERİ: Ekmek Kavgası, Çamaşırcının Kızı, Grev, Arka Sokak, Kardeş Payı, Önce Ekmek
ROMANLARI: Baba Evi, Avare Yıllar, Cemile, Bereketli Topraklar Üzerinde, Vukuat Var, El Kızı,
Hanımın Çiftliği, Murtaza, Eskici ve Oğulları, Gurbet Kuşları, Sokakların Çocuğu, Kanlı Topraklar,
Kaçak, Sokaklardan Bir Kız

BİREYİN İÇ DÜNYASINI YANSITAN HİKÂYELER:
♦ Bireyin gerçekliğini farklı bakış açılarıyla anlatmak, modern hayatın birey üzerindeki etkilerini aktarmak amacıyla yazılan bu tür hikâyelerde psikoloji biliminden yararlanılır.
♦ Bireyin iç çatışmaları, ruhsal durumu ve psikolojik çözümlemeleri üzerinde durulur.
♦ Bu nedenle iç monolog, bilinç akışı gibi anlatım tekniklerinden sıkça yararlanılır.
♦ Sanatsal hatta şiirsel bir anlatım ağır basar.
♦ Bireyin, toplumdan uzaklaşması ve toplumla hesaplaşması, yalnızlığı, bireysel sorgulamaları, bunalımı gibi temalar ağırlıklı olarak kullanılır.
♦ Olay, mekân ve zaman bireyin üzerindeki etkisiyle birlikte verilir.
♦ Tarık Buğra, Mustafa Kutlu, Ahmet Hamdi Tanpınar, Selim İleri gibi yazarlarımız bu anlayışla hikâyeler yazmışlardır.

TARIK BUĞRA
♦ “Küçük Ağa” romanı ile ün kazandı.
♦ Türk tarihini, Anadolu halkını, onların geleneklerini, din ve yurt sevgisini, Kurtuluş Savaşı’nı işleyen Tarık Buğra; bireyin iç dünyasına da yönelerek bireyin bunalımlarını kaleme aldı.
♦ Eserlerinde ayrıntıya girmeyerek gözlem gücünü ortaya koydu.
♦ Yoğun ve şiirsel bir anlatımı tercih etti.
♦ Tarık Buğra’nın Küçük Ağa romanı sinemaya uyarlanmış, İbiş’in Rüyası dizi olarak yayımlanmıştır.
♦ Tarık Buğra’nın hikâyelerinde göze çarpan toplumun sosyolojik yapısı değil bireyin psikolojik durumudur.
HİKÂYELERİ: Yarın Diye Bir Şey Yoktur, Oğlumuz, İki Uyku Arasında
ROMANLARI: Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da, Firavun İmanı, Siyah Kehribar, Osmancık, Gençliğim Eyvah, Yalnızlar, Dönemeçte, Yağmur Beklerken
OYUNLARI: ibiş’in Rüyası, Ayakta Durmak İstiyorum, Üç Oyun

MİLLÎ VE DİNÎ DUYARLILIKLARI YANSITAN HİKÂYELER:
♠ Toplumun sahip olduğu gelenekleri, millî ve manevi değerleri, dinî değerleri koruma gerekliliğinin çabasında olan yazarlarımız da vardır.
♠ Eserlerinde dinden, tarihten, gelenekten, değerlerimize bağlı yaşamaktan söz ederler.
♠ Şehitlik, gazilik, bayramlaşma, misafir ağırlama, misafiri hoş karşılama, tasavvuf, aile gibi önemli değerleri ve unsurları ele alırlar.
♠ Genellikle ilahi bakış açısıyla yazılan bu eserlerde verilmek istenen ileti, olay örgüsünde ön plana
çıkarılır.
♠ Batılılaşmanın etkisiyle din, dil, tarih, gelenek, ahlak gibi değerlerin sarsılmasını engellemek isteyen yazarlarımız; halkı bu konuda bilinçlendirmeyi de amaçlamışlardır.
♠ Necati Sepetçioğlu, Emine Işınsu, Sevinç Çokum gibi yazarlarımız bu anlayışla eserler vermiştir.
♠ Bu anlayışla yazan yazarlarımızın sayısı özellikle 1960’tan sonra artmıştır.
♠ 1960 sonrasında bu eğilimde olan yazarlarımız arasında yukarıda saydıklarımızla beraber Mustafa Miyasoğlu, Rasim Özdenören, Mehmed Niyazi, Yavuz Bahadıroğlu gibi yazarlarımız vardır.

MUSTAFA NECATİ SEPETÇİOĞLU
♠ Malazgirt Savaşı’ndan İstanbul’un fethine kadar Türk tarihini, nehir roman adını verdiğimiz tarzda çeşitli romanlarında kronolojik sırayla ele aldı.
♠ Tarihî konular dışında yaşanan toplumsal değişmeleri de romanlarında işledi.
♠ Yaratılış ve Türeyiş destanlarını farklı bir üslup ile yeniden yazarak millî kaynaklarımıza dönüş yaptı.
HİKÂYELERİ: Abdürrezzak Efendi, Menevşeler Ölmemeli, Bir Büyülü Dünya ki
ROMANLARI: Kilit, Kapı, Anahtar, Çatı, Konak, Bu Atlı Geçide Gider, Karanlıkta Mum Işığı,
Darağacı, Sabır
DESTANLARI: Yaratılış ve Türeyiş, Dedem Korkut’un Kitabı, Sonsuza Uyanan Taşlar
OYUNLARI: Köprü, Yunus Emre, Son Bloklar

Hazırlayan: Yeliz Özge Toyman

Yazının PDF’sine ulaşmak istediğinizi yorum kısmında belirtirseniz e-posta adresinize göndeririz.