Dest bûsi arzusiyle ger ölürsem dôstlar (bûs:öpme) (kûze: testi)
Kûze eylen toprağım sunun anınla yâre su
1. Yukarıdaki beyti günümüz Türkçesiyle yazınız, açıklayınız ve bu beyitteki edebi sanatları bulunuz.(15)
Saçma ey göz, eşkten gönlümdeki odlare su (eşk:gözyaşı)
Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çare su
2.Yukarıdaki beyti günümüz Türkçesiyle yazınız, açıklayınız ve bu beyitteki edebi sanatları bulunuz.(15)
3. Nasrettin Hoca fıkralarının genel özelliklerini yazınız.(10)
4. Aşağıdaki tabloyu konu başlıklarına uygun olarak doldurunuz.(20)
NAZIM BİÇİMİ NAZIM BİRİMİ UYAK DÜZENİ KONUSU (TEMA)
GAZEL
KASİDE
RUBAİ
ŞARKI
TERKİBİ BENT
5. Aşağıdaki boşlukları boşlukları doldurunuz.(10)
Şarkı türünün en güzel örneklerini 18 . Asırda……………….. vermiştir.
Kasidede şairin kendini övdüğü bölüme ………………………………denir.
Siham-ı Kaza Nefi’nin ………………………………türündeki eseridir.
…………………………..divan şiirinde beş dizelik bentlerle kurulan nazım şeklidir
Kanuni Mersiyesini ………………………yazmıştır.
Divan şiirinde kullanılan kalıplaşmış sanatlı güzel sözlere …………………………denir.
Divan edebiyatı divan şairlerinin yazmış oldukları divanlardan ismini almıştır.Divan edebiyatının ilk temsilcisi ….…………………dır. Bu edebiyatı yükseltenlerin başında sultanuş şuara denen…………………………………….. ve Azeri Türkçesi ile şiirlerini yazan Bağdatlı ……………………………………………………….gelmektedir.
Kaside biçiminin en güzel örneklerinden biri Fuzuli’nin …………………………………………………….için yazdığı Su kasidesidir.
“Gül gülse daim, ağlasa bülbül aceb değil,
Zira kimine ağla demişler, kimine gül” Baki
6. Bu beyitteki mazmunları bulup, bu mazmunların ne manaya geldiğini yazınız.(10)
7. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına D yanlışların yanına Y yazınız. (5)
( )Dede Korkut Hikayeleri Dede korkut tarafından yazılmıştır.
( )Mesnevilerin uyak düzeni aa ba ca da… biçimindedir.
( )Fuzuli üç dilde (Türkçe,Arapça,Farsça) divan oluşturmuştur.
( )Divân Edebiyatında anlamdan çok söyleyişe önem verilir.
( )Makâlat ve Mantıku’t Tayr öğretici metinlerdir.
Âh eylediğim serv-i hırâmânın içindir
Kan ağladığım gonce-i handanın içindir
8. Bu beyit gazelin hangi beytidir (kaçıncı beytidir)? Niçin? Açıklayınız. (5p)
Ravza-i kûyuna her dem durmayıp eyler güzâr
Âşık olmuş galibâ ol serv-i hoş-reftâra su
Fuzûlî
Kûy: memleket, köy
güzar: akmak
serv-i hoş-reftar: servi gibi salınan sevgili
9. Yukarıdaki beyitte Divan Edebiyatı’nın hangi özellikleri görülmektedir? Açıklayınız. (10p)
CEVAPLAR:
1. Dostlarım! O sevgilinin elini öpmek arzusunu gerçekleştiremeden ölürsem, toprağımdan bir testi yapın ve onunla sevgiliye su verin! Böylece onun eline ve dudağına değmiş olayım, ona kavuşma arzum böylece yerine gelsin!
Testi topraktan yapılır. Fuzuli, sevgilinin elini yaşarken öpemezsem ve bu arzuyla ölürsem, bari vücudum toprağa kavuştuktan sonra bu toprakla yapılmış testi elini öpsün, böylece muradıma ereyim, demiş. Şair beyitte, ölse bile sevgilinin elini öpmek arzusundan vazgeçmeyeceğini söylüyor. Toprak testi sevgilinin eline değmekle Fuzuli bu eli öpmüş oluyor. Sevgili su içerken dudakları şairin toprağına değmiş olacaktır.
Edebi sanatlar:
► “Dostlar” sözüyle seslenerek bir nida sanatı yapılmıştır.
► “Dostlar” sözü hem birinci mısranın sonunda hem de ikinci mısranın başına getirdiğimiz zaman anlamlı olacak şekilde kullanılarak bir sihr-i helâl sanatı yapılmıştır. Sihr-i helal: Bir anlam bütünlüğü oluşturabilecek biçimde, hem önceki ve hem de sonraki mısraya bağlanabilen uygun söz veya sözler söylenmesi sanatıdır.
►Beyitte “s” sesleri bir uyum içinde tekrarlanarak aliterasyon sanatı yapılmıştır. Aliterasyon: Bir beyit, mısra veya cümlede aynı ses, harf veya hecenin anlamı da etkileyici bir ahenk oluşturmak amacıyla tekrarlanması sanatıdır.
2. Ey gözüm, gönlümdeki ateşlere gözyaşımdan su saçma; çünkü bu kadar hararetle tutuşan ateşlere su fayda etmez.
Şair burada gözlerine seslenmekte ve ağlamaktan vazgeçmesini istemektedir. Gözlerinin yaş dökmesini yangına su serpen biri gibi düşünerek : İçimdeki ateş o kadar büyük ki ona su kâr etmez, demektedir. Gerçekten de belli bir merhaleden, yangın iyice büyüdükten sonra artık ona su tesir etmez. Hatta sıkılan su sıcaktan dolayı oksijen ve hidrojen ayrışarak yangını daha da azdırır. Buradaki, gönül yangınıdır. Zaten ona su tesir etmez. Böylece şair burada içindeki büyük aşktan; aşkının büyüklüğünden söz etmektedir.
Şairin gönlü aşk, hasret ve ıstırap ateşiyle yanıyor. Gönül mustarip olunca, gözün yaş dökmesi de tabiidir. Şair gözden yaş gelmesini, gözün gönüldeki yangını söndürme isteğine bağlıyor. Yani sanki göz, gönüldeki yangını görür görmez, kendiliğinden yaşlarını saçmaya başlıyor. Şair de yangının büyüklüğü sebebiyle bu gayretin bir fayda vermeyeceğini söylüyor. Gerçekte, hiçbir şekilde teselli ve sükun bulmayacak bir ıstırap içinde olduğunu söylemiş oluyor.
Edebi sanatlar:
►“Ey göz” sözleriyle göze seslenerek nida sanatı yapılmıştır.
►Gözü yangına su döken biri gibi görüp kişileştirerek teşhis sanatı yapılmıştır.
►Beyitte abartılı bir ifade dolayısıyla mübalağa sanatı yapılmıştır.
►od(ateş) ve su sözleri bir araya getirilerek tezat sanatı yapılmıştır.
►Göz, eşk, saçmak ve su kelimeleri bir araya getirilerek tenasüp sanatı yapılmıştır.
3. Dönemine ait toplumsal özellikler vardır. (2)
Güldürürken düşündürür. (2)
Sözlü edebiyat geleneğine bağlıdır. (2)
Mizah anlayışı çerçevesinde gelişmiştir. (2)
Kısa ve öz anlatıma sahiptirler. (2)
4. Nazım birimi Kafiye Düzeni konu ( tema )
Gazel BEYİT AAXA aşk sevgili tassavvuf
Şarkı BENT AAAA BBBA CCCA sevgili zevk eğlence
rubai DÖRTLÜK AAXA felsefe tasavvuf
kaside BEYİT AA XA övgü yalvarma naat
terkibi bent aaxa sosyal felsefi meseleler
5. Şarkı türünün en güzel örneklerini 18 . Asırda…NEDİM vermiştir. (1)
Kasidede şairin kendini övdüğü bölüme ……FAHRİYYE denir. (1)
Siham-ı Kaza Nefi’nin …HİCİV türündeki eseridir. (1)
…………MUHAMMES divan şiirinde beş dizelik bentlerle kurulan nazım şeklidir(1)
Kanuni Mersiyesini …………BAKİ yazmıştır. (1)
Divan şiirinde kullanılan kalıplaşmış sanatlı güzel sözlere …MAZMUN denir. (1)
Divan edebiyatı divan şairlerinin yazmış oldukları divanlardan ismini almıştır.Divan edebiyatının ilk temsilcisi HOCA DEHHANİ’ dır. (1) Bu edebiyatı yükseltenlerin başında sultanuş şuara denen…BAKİ . (1). ve Azeri Türkçesi ile şiirlerini yazan BAĞDATLI RUHİ’ den gelmektedir. (1)
Kaside biçiminin en güzel örneklerinden biri Fuzuli’nin HZ. MUHAMMED için yazdığı su kasidesidir. (1)
6. Gül ile bülbül: gül ile bülbül aşık ile maşuku temsil eder. Bülbül şairi yani seveni, gül ise sevileni yani maşuku temsil eder. Bülbül sürekli gül için haykırmaktadır. Gül ise dikenleri olan sevilmesi meşakkatli olan bir sevgilidir.(10)
7. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına D yanlışların yanına Y yazınız. (5p)
( Y ) Dede Korkut Hikayeleri Dede korkut tarafından yazılmıştır.
( Y ) Mesnevilerin uyak düzeni aa ba ca da… biçimindedir.
( D ) Fuzuli üç dilde (Türkçe,Arapça,Farsça) divan oluşturmuştur.
( D ) Divân Edebiyatında anlamdan çok söyleyişe önem verilir
( D ) Makâlat. Ve Manku’t Tayr öğretici metinlerdir
8. Kafiye şeması aa olduğundan gazelin ilk beytidir, yani matla beytidir. (5p)
9. a- Dili ağır (2)
b- Sanatlı bir söyleyiş kullanılmış. (2)
c- Beyitlerle yazılmış. (2)
d- Aruz ölçüsü kullanılmış. (2)
e- Kaside nazım şekliyle yazılmış. (2)
Yukarıdaki yazılı soru ve cevaplarını indirmek için aşağıdaki linke tıklayınız.
