YAZIM KURALLARI
Anlatılmak istenenin, yazı dilinde, karışıklığa yol açmadan, her okuyanın anlayacağı biçimde aktarılması için ortaya konan kurallardır. Bu kuralların başlıcaları şunlardır:
*Büyük Harflerin Kullanımı
*Sayıların Yazımı
*Tarihlerin Yazımı
*Kısaltmaların Yazımı
*Ekeylemlerin Yazımı
*De’nin Yazımı
*Ki’nin Yazımı
*İle’nin Yazımı
*Mi’nin Yazımı
*İkilemelerin Yazımı
*Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı
*Bileşik Sözcüklerin Yazımı
*Satır Sonu Yazımı
BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER
*Cümleler, dizeler büyük harfle başlar.
Bir bayrak rüzgar bekliyor.
Sandıktan değerli eşyalar çıktı.
*Hitap ifadeleri büyük harfle başlar.
Canım Kızım, bilsen seni ne kadar özledim.
Sayın Başkanım, bu konuyu yarın görüşelim.
Değerli Misafiler, hepiniz oğlumun doğum gününe hoş geldiniz.
*Özel isimler, özel isimlere bağlı unvan adları, özel isimden türeyen kelimeler büyük harfle başlar.
Yakup Kadri’nin Sodom ve Gomore adlı romanını okudun mu?
Çiftliğimizin çobanı, Karabaş’ı yanından eksik etmezdi.
Beyin ameliyatını Doktor Rasim Bey gerçekleştirecek.
Not: Unvan sıfatları özel isme bağlanmadığı zaman küçük harfle başlar.
Dayım ilimizin en ünlü avukatlarındandır.
Siz yine de bir doktora başvurun.
Not: Akrabalık ilişkilerini belirten unvan sıfatları, özel isimle kullanılsa da küçük harfle başlar.
Bayramda Meliha teyzemi ziyaret etmeyi unutma.
Zekai amcama hediye almayı ihmal etmedim.
*Kurum, kuruluş, kitap, gazete, dergi adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
Sait Faik, Semaver’de bir anne ve oğlunu anlatır.
Ahmet Mithat Tercüman-ı Hakikat’te yazmış.
Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı elemanları denetleme yapacak.
Son şiirim Papirüs dergisinde yayınlandı.
Cahit Sıtkı’nın Otuz Beş Yaş şiirini okuyorum bugünlerde.
*Özel coğrafi isimler büyük harfle başlar.
Manisa, Tuna, Meriç, Uludağ, Kızılırmak, Çukurova, Karadeniz, Jamaika vs.
* Ülke adları büyük harfle başladığı gibi ülke adlarından sonra gelen krallık veya cumhuriyet sözcüklerinin baş harfleri de büyük yazılır.
Türkiye Cumhuriyeti, İngiltere Krallığı, Birleşik Arap Emirlikleri
*Yön isimleri bir özel ismin önünde onu niteleme görevinde kullanılırsa büyük harfle başlar.
Batı Karadeniz, Doğu Akdeniz, Kuzey Amerika, Güney Yemen
Not: Doğu, batı, kuzey, güney kelimeleri yön bildirecek şekilde kullanılırsa küçük harfle başlar.
Sıcak havalar güneyden geliyor.
Bu mevsimde kuzeyde yaşamak isterdim.
*Yön bildiren bu kelimeler özel isimlerden sonra kullanıldığında da küçük harfle başlar.
Giresun’un güneyi yağışlı olacak.
Mersin’in doğusunda hangi ilimiz var?
* Doğu, Batı kelimeleri düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde ise büyük olarak yazılır.
Bu konuda Doğu medeniyeti daha ileridedir.
Biz de Batı kültüründen etkilendik.
Not: Başlık arasında geçen ve, ile, ya, veya, ya da , ki bağlaçlarıyla mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır.
Leyla ile Mecnun, Suç ve Ceza, Turfanda mı Turfa mı?
*Belli bir tarih bildiren ay ve gün isimleri büyük harfle başlar.
23 Ağustos 2002’de dünyaya gelmişim.
*Özel isimlerden türetilen bütün isim, fiil ve sıfatlar büyük harfle başlar.
Avrupa, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Türkçülük
*Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem) konur.
Atatürk: “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir.” diyor.
Not: İki çizgi arasındaki ara cümleler büyük harfle başlamaz.
Ali’nin amcası -hiç sanmam ya- yarın trenle gelecekmiş.
* İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar. Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz.
Bana şunu söyledi: Siz de arkadaşlarınızla takım çantanızı alıp gelin.
Getireceğiniz malzemeler: kerpeten, mıknatıs, kablo, akım ölçer makinesi…
Not: Rakamlarla başlayan cümlelerde rakamdan sonraki kelime büyük harfle başlamaz.
2017 yılında hayatında ne gibi değişiklikler yaptın?
Not: Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır.
“Radyo, televizyon, transit, rölyef” gibi kelimeler dilimize başka dillerden girmiştir.
*Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.
Dünya, Neptün’den ne kadar uzaklıktadır.
Ay’da hayat var mı?
Not: Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle başlar.
Sen benim güneşimsin, ayımsın.
Ayla’nın dünyalar kadar kitabı vardı.
* Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci
isimler büyük harfle başlar.
Ağrı Dağı, Aral Gölü, Çanakkale Boğazı, Dicle Irmağı, Ege Denizi, Erciyes Dağı, Fırat Nehri, Tuna Nehri, Van Gölü, Zigana Geçidi, Süveyş Kanalı.
* Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.
Topkapı Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Alanya Kalesi, Galata Köprüsü, , Beyazıt Kulesi,
Bilge Kağan Anıtı.
* Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:
Medeni Kanun, Borçlar Hukuku (kanun), Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü, Telif Hakkı
Yayın ve Satış Yönetmeliği.
Not: Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik vb.ni bildiren kelimeler, belli bir kurum vb. kastedildiğinde büyük harfle başlar.
Bu yıl Meclis, yeni döneme erken başlayacaktır.
Son aylarda Kurum, yazım konusunda yoğun bir çalışma içine girmiştir.
1546 sayılı Kanun bu yıl yeniden gözden geçiriliyor
Bu madde Yönetmelik’in 8’inci maddesine aykırı düşmektedir.
SAYILARIN YAZIMI
*Sayılara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılır.
Onunla 2000’de tanışmıştım.
*Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.
Üç yüz elli kişi vardı salonda.
* Para ile ilgili işlemler, çek, senet vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır. Bitişik yazılmadığında belge üzerinde değişiklik yapılabilir.
321,23 (üçyüzyirmibirTL, yirmiüçKr)
TARİHLERİN YAZIMI
*Ay ve gün adları tarih yazımında büyük harfle başlar.
25 Ağustos 2002’de dünyaya gelmişim.
Onunla 8 Eylül 1990’da bisiklet turuna çıkmıştık.
Not: Belirli bir tarih belirtmeyen ay ve gün adları büyük harfle başlamaz.
Sizi nisan ayında toplantıya bekliyoruz.
KISALTMALARIN YAZIMI
*Kısaltmalara getirilen ekler, o kısaltmayı oluşturan sözcük ya da sözcüklerin okunuşuna değil, kısaltmanın okunuşuna göre getirilir ve kesme işaretiyle ayrılır.
Teyzemin oğlu ODTÜ’yü kazandı.
TCDD’ye mayıs ayında alım yapılacakmış.
EKEYLEMLERİN YAZIMI
* Ekeylem (i-), ek olarak kullanıldığında bitişik yazılır. Kelime şeklinde yazıldığında ayrı yazılır. Sözcüklere bitişik de ayrı da yazılabilir.
Nasrettin Hoca’nın bir eşeği var imiş.
Ne olacağı belliydi zaten.
DE’NİN YAZIMI
*Bağlaç olan “de, da” her zaman ayrı yazılır ve “te, ta” şekli yoktur.
Ayrılık da sevdaya dahildir.
Bu roman da aynı konuyu işlemektedir.
Geçen sene de müzeye gitmiştik.
Not: Hâl eki “-de” ile bağlaç olan “de”yi karıştırmamak için şu yöntem kullanılır: Bağlaç olan “de” cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz, ek olan “-de,-da” çıkarıldığında anlam bozulur.
Sizin evinizde kaç oda var? (“-de” hal ekidir.)
Sizin eviniz de ne güzelmiş. (“de” bağlaçtır.)
“Kİ”NİN YAZIMI
* Bağlaç olan “ki” her zaman ayrı yazılır. Sıfat yapım eki ve ilgi zamiri olan “-ki” bitişik yazılır.
Bilmiyorum ki cevap vereyim.
Zannetme ki solmaz güzelliğin.
Baktım ki olmayacak sustum ben de.
Dünkü toplantıda hangi konuyu tartıştınız? (sıfat yapan ki)
Senin çantan benimkinden büyük. (ilgi zamiri olan ki)
“İLE”NİN YAZIMI
* Edat ya da bağlaç olarak kullanılan “ile” sözcüğü, ayrı yazılabildiği gibi, ek biçiminde de yazılabilir. Ek biçiminde yazıldığında “i” ünlüsü düşer. Bu durumda, ünsüzle biten sözcüğe , ses uyumuna göre, “-la,-le” biçiminde eklenir. Ünlüyle biten bir kelimeye geldiğinde “i” sesinin yerine “y” koruyucu ünsüzü gelir.
Ayva ile şeftali getirmişler.
Ayvayla şeftali getirmişler.
“Mİ”NİN YAZIMI
*Kendinden önceki kelimeden her zaman ayrı yazılır; fakat kendinden sonra gelen eklere bitişik yazılır.
Verilen ödevleri zamanında yaptınız mı?
Paragraf sorularını çözebiliyor musun?
Not: “Mi” soru eki cümleye soru anlamı katmasa bile ayrı yazılır.
Bahar geldi mi çiçekler açar.
Soğuk mu soğuk bir ayran getirdiler.
İKİLEMELERİN YAZIMI
* İkilemeler ayrı yazılır. İkilemeyi oluşturan kelimelerin arasına virgül konmaz.
Eşyalarınızı yavaş yavaş toplayın.
Sinem’in düğününe eş dost herkes gelmişti.
Aşağı yukarı elli sene oldu köye gitmeyeli.
Not: İkilemeler bir varlığa ad olduğunda bitişik yazılır.
Gırgırla çekyatın altındaki tozları aldık.
Gömleğinin çıtçıtları bozulmuş.
PEKİŞTİRMELİ SÖZCÜKLERİN YAZIMI
* Pekiştirilmiş sözcükler bitişik yazılır.
Gittiğimiz deniz masmaviydi.
Ipıssız vadinin ortasında kalmıştık.
Bu yaşta beni yapayalnız bıraktın, gittin.
Düşmanlar etrafımızı çepeçevre kuşatmıştı.
Odanı darmadağınık bırakmaktan bıktım.
Sana sırılsıklam bir bakış da ben olsaydım.
BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI
Birleşik sözcükler, aynı ya da farklı türde sözcüklerin kalıplaşmasıyla oluşur. Bu sözcükler anlamca bir bütünlük kazanmıştır ve tek bir varlığı, kavramı ya da eylemi karşılamaktadır.
Birleşik kelimeler şu durumlarda bitişik yazılır:
* Birleşik kelimeyi oluşturan sözcüklerden en az biri gerçek anlamını yitirdiğinde:
suçiçeği
dalgakıran
birçok
herhangi
*Birleşik kelimeyi oluşturan kelimelerden en az biri tür değişikliğine uğradığında:
gelgit
karasinek
bilgisayar
ağaçkakan
*Birleşik sözcükte ses düşmesi veya ses türemesi olduğunda:
cumartesi
zehretmek
kaybolmak
zannetmek
*Kurallı birleşik eylemler ve anlamca kaynaşmış bazı eylemler bitişik yazılır:
görebilmek
yapıvermek
donakalmak
düşeyazmak
konuşadurmak
vazgeçmek
başvurmak
öngörmek
varsaymak
SATIR SONU YAZIMI
* Bir kelime satır sonunda bütünüyle yazılamıyorsa, kelimenin yazılabilen heceleri yazılıp sonuna kısa çizgi eklenir. Satıra sığmayan heceler sonraki satırın başına yazılır.
Saate baktığında geç kal-
dığını fark etti.
* Satrır sonuna sığmayan birleşik sözcük tek bir sözcük olarak hecelenir. Birleşik sözcüğü oluşturan kelimeler ayrı ayrı hecelenmez.
Kardeşim bugün il-
okula başlayacak.
*Satır sonunda biten özel isimlerden sonra kesme işareti konduktan sonra kısa çizgi (-) konmaz.
Reşat Nuri, Çalıkuşu’
nda bir öğretmeni anlatır.
Yazım kurallarını indirmek için aşağıdaki linke tıklayınız.
Hocam elinize, emeğinize sağlık.
Rica ederim.
teşekkürler çok güzel ve akılda kalıcı😍
KESME İŞARETİ KULLANILMAZ !!!
1. Özel isimlere getirilen yapım eklerini ayırmada : Manisalı, Müslümanlık, Almanca, Atatürkçü…
2. Yapım ekinden sonra gelen çekim eklerini ayırmada: Türkçenin, İstanbullular, Osmanlının…
3.Kurum, kuruluş,kurul, oturum ve iş yeri isimlerinden sonra: Milli Eğitim Bakanlığına, Kale Oteline, Ankara Üniversitesine, Mavi Köşe Bakkaliyesine, Bakanlar Kurulunun…
4. Sonunda nokta veya üstlü ifade bulunan kısaltmalardan sonra: Dr.un, Doç.in, Alm.nın, vb.nin, cm2ye, No.lu….
5. Sonunda 3. tekil şahıs iyelik eki bulunan özel bir isme, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde:
Kuşadası》Kuşadamız
Amik Ovası》Amik Ovamızın
Boğaz Köprüsü》 Boğaz Köprümüzün
6. -lar, -ler çoğul eki kesme işaretiyle ayrılmaz: Uygurlar, Toroslar, Ayşeler…
Litre kelimesi hem büyük L, hem de küçük l harfiyle kısaltılır. Ancak hangi durumda küçük veya büyük olacağının bir kuralı vardır:
Küçük l harfinin 1 (bir) sayısıyla karışma ihtimali olduğunundan ml, dl gibi kullanımların dışında, litre büyük L ile kısaltılmalıdır: L, 20 L gibi.
Litrenin alt ve üst katlarıysa küçük l ile gösterilir: ml, dl gibi.