Rahmetli pederinden miras kalan evi Kostantiniye’nin sapa bir yerinde olduğu için müşterisi ve geleni gideni az olan bu zâta ahali, “Yedikule Kâhini” derdi. Fazla bir müşterisi olmayan kâhinin zaten parada pulda pek o kadar gözü yoktu. Çünkü bu mektep ve medrese görmüş, mürekkep yalamış adam, paradan çok ilmin kendisine değer verirdi. Hatta öyle ki neredeyse gün boyu, filozofların ve kâdim âlimlerin eserlerini satır satır kıraat eden kâhin, bilgiyi bir nimet kabul ettiği için ramazan ayında sahurdan sonra okumayı bırakır, nefsini bastırarak iftar zamanına kadar elini kitaba sürmez, ancak akşam ezanını işittiği zaman Aristotales’in Badü’l Tabiiyye başlıklı meşhur eserinden bir bölüm okuyarak orucunu açardı. (İhsan Oktay Anar, Suskunlar)
1. Bu metne göre yazar, romanını yazarken hangi bilimden yararlanmıştır? Yazınız. (10 puan)
2. Aşağıdaki sözlüklerin yazarlarını karşılarındaki boşluklara yazınız. (10 puan)
Divanu Lügâti’t-Türk:
Kamus-ı Turkî:
3. “Toplumsal değişim, teknoloji ve sosyal medyanın dili nasıl etkilediği” konusundaki düşüncelerinizi en az beş cümleden oluşacak biçimde aşağıya yazınız. (10 puan. Yazınız değerlendirilirken imla ve noktalama kurallarına uygunluk, tutarlılık, açıklık, akıcılık gibi unsurlar göz önünde bulundurulacaktır.)
ACI YAĞMUR
Bir zamandır ablam, annemin kafayı üşüttüğünü söylüyordu. Ben pek üzerinde durmadım. Evet, ablam da haklı. Yaşlı bir kadınla her gün aynı evde olmak kolay değil. Dün pazardı, şöyle bir uğradım onlara. Biraz kaynattık işte, eskilerden filan… Artık kalktım gidiyorum, elini öptüm annemin. “Oğlum, bir daha gelişinde anneni de getir…” dedi. İçimdeki yangın gözlerimi yaşarttı. Ablamın yüzüne bakmadan kaçarcasına çıktım evden. Yağmura sığındım dışarıda.
4. Yukarıdaki metinden yola çıkarak aşağıda istenenleri cevaplayınız. (3+3+4=10 puan)
a) Belirli bir kelime sayısına göre yazılan bu tarz hikayelerin türü nedir ve edebiyatımızda ne zaman görülmeye başlanmıştır? Yazınız.
b) Bu hikâye tarzının edebiyatımızdaki temsilcilerinden iki isim yazınız.
c) Bu hikâye türünün iki özelliğini yazınız.
(5 ve 6. soruları aşağıdaki ‘’Semaver’’ adlı metinden alınan parçaya göre cevaplayınız.)
Ali nihayet uyandı. Anasını kucakladı. Her sabah yaptığı gibi yorganı kafasına büsbütün çekti. Anası yorgandan dışarıda kalan ayaklarını gıdıkladı. Yataktan bir hamlede fırlayan oğluyla beraber tekrar yatağa düştükleri zaman bir genç kız kahkahasıyla gülen kadın mesut sayılabilirdi. Mesutları çok az bir mahallenin çocukları değil miydiler? Anasının çocuğundan, çocuğun anasından başka gelirleri var mıydı? Yemek odasına kucak kucağa geçtiler. Odanın içini kızarmış bir ekmek kokusu doldurmuştu. Semaver, ne güzel kaynardı. Ali semaveri, içinde ne ıstırap, ne grev, ne de kaza olan bir fabrikaya benzetirdi. Ondan yalnız koku, buhar ve sabahın saadeti istihsal edilirdi. Sabahleyin Ali’nin bir semaver bir de fabrikanın önünde bekleyen salep güğümü hoşuna giderdi. Sonra sesler… Halıcıoğlu’ndaki askeri mektebin borazanı, fabrikanın uzun ve bütün Haliç’i çınlatan düdüğü, onda arzular uyandırır, arzular söndürürdü. Demek ki Alimiz biraz şairce idi. Büyük değirmende bir elektrik amelesi için hassasiyet, Haliç’e büyük transatlantikler sokmaya benzerse de biz, Ali, Mehmet, Hasan biraz böyleyizdir. Hepimizin gönlünde bir aslan yatar. Ali annesinin elini öptü. Sonra şekerli bir şey yemiş gibi dudaklarını yaladı. Annesi gülüyordu. O annesini her öpüşte, böyle bir defa yalanmayı âdet etmişti. Evin küçük bahçesindeki saksıların içinde fesleğenler vardı. Ali birkaç fesleğen yaprağını parmaklarıyla ezerek avuçlarını koklaya koklaya uzaklaştı. ( Semaver / Sait Faik Abasıyanık)
5. Metinden hareketle ‘’Ali’’ isimli kahramanın kişilik özelliklerine dair en az üç tane çıkarımda bulunarak aşağıya yazınız (4+3+3=10 puan)
6. Metinde öne çıkan / işlenen manevî / toplumsal değerlerden üç tanesini bulup yazınız. (4+3+3=10 puan)
7. Aşağıda bazı eserleri verilen sanatçıların kim olduklarını karşılarına yazınız. (5+5=10 puan)
a) Onlardan Kalan, Eğik Ağaçlar, Rozalya Ana, Bölüşmek, Derin Yara: …………………………………………………
b) İkindiyi Kılmak, Ortadaki Adam, Gönül İşi, Uzun Hikaye, Yoksulluk İçimizde: ……………………………………..
8. Aşağıdaki parçada geçen mecazlı kelime ve kelime gruplarından beş tanesini bulup yazınız. (2+2+2+2+2=10 puan)
Orada bulduğu dostluk, apartman ziyaretindeki mesafeli ahbaplıklara hiç benzemiyordu. Yirmi yıldır birbirlerini tanıyorlardı. Yirmi yıldır birbirlerini hiç kırmamışlardı. Feyyaz ne zaman daralsa Nedim usta yetişir, onu saplandığı sıkıntılı düşüncelerden kurtarırdı. Nedim usta geniş yürekli biri değildi zorluklarla baş etmesini biliyordu.
9. Aşağıdaki metinde geçen yazımı yanlış sözcükleri bulup doğrusunu yazınız. (10 puan)
Amcamın Teğmen olan küçük oğulu Ali’de bayram için Karabük’den gelmişdi. Ev ahalisinden hiç biri annesi kadar
sevinmedi. Annesi Selanik’li bir göçmen kadındı. Severdim onu. Akşam üstü Kemal Amcamlara gidip bende onu gördüm.
10. Aşağıdaki metinde parantez ile belirtilen yerlere uygun noktalama işaretlerini yazınız. (10 puan)
Bir evin taş basamağına oturmuş ağlıyor adam. Ağlayan mavi ( ) Ellerini yüzünden çektiği zaman görüyorum o deli mavileri gözlerinde. Birisi eğilip omzuna dokundu ( )
( ) Kardeşim ( ) Neden ağlıyorsun ( ) Bir şeye ihtiyacın varsa söyle.
NOT: Sınav süresi bir ders saatidir. Soruların puan değeri yanında belirtilmiştir.
Bu sınavın soruları, Millî Eğitim Bakanlığı 12. sınıf konu ve soru dağılım tablosu 9. senaryoya uygun olarak hazırlanmıştır.
CEVAPLAR:
1.Romanda yazar felsefe biliminden yararlanmıştır.
2. 2: 5+5=10 puan
Divanu Lügâti’t-Türk: Kaşgarlı Mahmut
Kamus-ı Turkî: Şemseddin Sami
3. Toplumsal Değişim, Teknoloji ve Sosyal Medyanın Dile Etkisi
Dil, insanın düşüncelerini ve duygularını ifade etmek için kullandığı en güçlü araçtır. Zaman içinde toplumun geçirdiği değişimler, teknoloji ve sosyal medya gibi unsurlar, dilin de kaçınılmaz olarak dönüşmesine yol açmaktadır. İnsan topluluklarının kültürel, sosyal ve ekonomik yapısı değiştikçe, dil de bu değişimlere paralel olarak evrilir ve kendini yeni duruma adapte eder.
Teknoloji, özellikle son birkaç on yılda dil üzerindeki etkisini ciddi anlamda hissettirmiştir. İnternetin hayatımıza girmesiyle birlikte, dilde kısaltmalar, yabancı kelimelerin benimsenmesi ve yeni sözcüklerin üretilmesi yaygınlaşmıştır. Örneğin, İngilizce kökenli kelimeler, dijital dünyada yerleşik hale gelmiş ve dilimize uyarlanarak günlük hayatımızın bir parçası olmuştur. “Mail atmak”, “googlamak”, “download etmek” gibi ifadeler, teknolojinin dil üzerindeki etkisini gösteren bariz örneklerdir.
Sosyal medya, dilin hızla değişmesine ve kısalmasına katkıda bulunan önemli bir platformdur. Twitter gibi sınırlı karakter kullanımına dayalı platformlar, kullanıcıları kısa, özlü ve genellikle kısaltmalarla dolu mesajlar yazmaya zorlamaktadır. Bu da dilde sadeleşmeye, ancak aynı zamanda anlam kaymalarına yol açmaktadır. Sosyal medyada kullanılan “lol”, “brb”, “omg” gibi kısaltmalar sadece bireylerin iletişim hızını artırmakla kalmamış, aynı zamanda yeni bir dijital dil formu oluşturmuştur. Genç kuşaklar arasında yaygın olan bu tür ifadeler, zamanla konuşma diline de sirayet etmiştir.
4. 3+3+4=10 puan
a) Verilen hikayenin türü KÜÇÜREK/MİNİMAL hikayedir ve edebiyatımızda Cumhuriyet Dönemi’nde 1960’lı yıllardan itibaren görülmeye başlanmıştır.
b) Ferit Edgü, Haydar Ergülen, Necati Tosuner. Mehmet Harmancı, Tezer Özlü, Hulki Aktunç, Sadık Yalsızuçanlar gibi temsilcileri vardır.
c) Küçürek/minimal hikayelerin özellikleri şunlardır:
-Yedi yüz elli kelimeyi geçmeyen bir anlatım örgüsüyle oluşturulur.
-Küçürek öykü, nasihatte bulunmaz, karakter geliştirmez ve okuyucuyu yönlendirmez.
-Okuyucuda şok etkisi yapar.
-Ayrıntıya girilmez, eksik bırakılan noktalar okurun hayal gücüne bırakılır.
-Kısa, yoğun, özlü, imgeli ve çağrışımlı bir dil ve anlatım kullanılır.
-Serim-düğüm-çözüm planı yoktur.
-Kişi, olay, yer ve zaman gibi unsurlar öne çıkarılmaz.
5. 4+3+3=10 puan
Ali isimli kahramanın kişilik özelliklerine dair çıkarımlar:
Şakacı, şair ruhlu, duygusal, ailesine-annesine düşkün, annesini çok seven, gönlünde bir sevdiği olan, sıradan bir işte çalışan bir kahramandır.
6. 4+3+3=10 puan
Metindeki manevî/toplumsal değerlere ilişkin çıkarımlar:
Sağlam aile bağları, büyüklere saygı, anne sevgisi, evlat sevgisi, mutluluk…
7. (5+5=10 puan)
a) Onlardan Kalan, Eğik Ağaçlar, Rozalya Ana, Bölüşmek, Derin Yara: SEVİNÇ ÇOKUM
b) İkindiyi Kılmak, Ortadaki Adam, Gönül İşi, Uzun Hikaye, Yoksulluk İçimizde: MUSTAFA KUTLU
8. 2+2+2+2+2=10 puan
Orada bulduğu dostluk, apartman ziyaretindeki mesafeli ahbaplıklara hiç benzemiyordu. Yirmi yıldır birbirlerini tanıyorlardı. Yirmi yıldır birbirlerini hiç kırmamışlardı. Feyyaz ne zaman daralsa Nedim usta yetişir, onu saplandığı sıkıntılı düşüncelerden kurtarırdı. Nedim usta geniş yürekli biri değildi zorluklarla baş etmesini biliyordu.
Metinde geçen mecazlı kelimeler şunlardır:
1-Bulduğu: yaşadığı
2-Mesafeli: seviyeli
3-Kırmamışlardı: üzmemiş, incitmemişlerdi
4-Daralsa: bunalmak
5-Yetişir: ortaya çıkar
6-Saplandığı: Bir konuda yoğunlaşmak, takılı kalmak
7-Geniş yürekli: çabuk telaşlanmayan, merak etmeyen, tasasız
9. Aşağıdaki metinde geçen yazımı yanlış sözcükleri bulup doğrusunu yazınız. (10 puan)
Amcamın Teğmen (teğmen ) olan küçük oğulu (oğlu ) Ali’de (Ali de) bayram için Karabük’den (Karabük’ten) gelmişdi. Ev ahalisinden hiç biri (hiçbiri) annesi kadar
sevinmedi. Annesi Selanik’li (Selanikli) bir göçmen kadındı. Severdim onu. Akşam üstü (akşamüstü) Kemal Amcamlara (amcamlara) gidip onu gördüm bende (ben de).
10. (2+2+2+2+2=10 puan)
Bir evin taş basamağına oturmuş ağlıyor adam. Ağlayan mavi (…) Ellerini yüzünden çektiği zaman görüyorum o deli mavileri gözlerinde. Birisi eğilip omzuna dokundu ( 🙂
( — ) Kardeşim ( ! ) Neden ağlıyorsun ( ? ) Bir şeye ihtiyacın varsa söyle.
