Asıl adı Mahmud Abdülbaki’dir.
Baki
İyi bir medrese eğitimi almış ve yetiştiği sanat çevresi dönemin ünlü sanatçılarıdır.
Baki’nin hocası Karamani Mehmed Efendi’ye yazdığı “sümbül” redifli kasidesi ona şairlik unvanı kazandırmıştır.
Dönemin devlet adamlarına kasideler yazarak onlardan teveccüh beklemiştir.
İstanbul’da müderrislik, Mekke ve Medine ve İstanbul’da kadılık, Anadolu ve Rumeli kazaskerliği yapmıştır.
1566’da Kanuni’nin ölümü üzerine yazdığı Kanuni Mersiyesi edebiyatımızda mersiye türünün şaheserlerinden biridir. Terkib-i bend nazım şekliyle yazılan bu eser yedi bentten oluşmaktadır.
Döneminde “Sultan’uş Şuara” unvanını almıştır.
Baki, şiir diline yüksek ve olgun bir söyleyiş kazandırmıştır.
Şiirlerinde sağlam bir Türkçe, ahenkli bir dil kullanmıştır.
Şiirlerinde söyleyiş ve anlam güzelliği vardır.
Yaşamdan zevk alan Baki, neşeli bir kişiliğe sahiptir.
Devletin gücünü, ihtişamını şiirlerinde birleştirmiştir.
Şiirlerinde görülen aşk ilahi aşk değil dünyevi aşktır. Şiir anlayışı olarak dünyanın geçici olduğu bu sebeple yaşamdan zevk almak gerektiği düşüncesini işlemiştir.
Mahallileşme akımı içinde de sayılan şair, kendinin İran şairlerinden üstün olduğunu ifade ederek divan edebiyatının taklit dönemini bitirmiştir.
16.yüzyıl Türk saltanat ve medeniyetinin ihtişamını yansıtmış, Osmanlı şiir diline olgun bir anlayış getirmiştir.
Ona göre şiir gök kubbede hoş bir seda bırakmaktır.
Zevk ve safaya, eğlenceye düşkün olan Baki, rind bir şairdir.
Divan şiirinin bütün inceliklerini ve nazım tekniğini iyi bilen, Türkçeyi kullanmada usta bir şairdir.
Baki’nin Divanı’nda tevhid, münacat, naat gibi dini şiirler yoktur.
Baki’nin şiirlerinde İstanbul’la ilgili tasvirler vardır.
Soyuttan çok somutu, gözle görüleni anlatmaya dönük şairin şiirlerinde İstanbul’un mevsimleri, mehtaplı geceleri, güzelleri ve tabiatı oldukça sık yer alır.
Şiirlerinde müzik, renk ve ışık unsurlarına önemli ölçüde yer verilmiştir.
Onun şiirlerinin önemli yanlarından biri nükte ve zarafettir.
Baki, gazel şairidir.
Kasidelerinde de başarılı olmuş, özellikle nesib bölümlerinde yaptığı tasvirlerle şairliğini kanıtlamıştır.
Çağdaşlarının düştüğü nazım kusurlarına düşmemiştir.
Kelime kullanmada oldukça titizdir.
Türkçe kelimelerle kafiye yapma çalışmasında başarılı olmıştır.
Baki’nin dili yer yer ağırlaşmakla birlikte mısralarının büyük kısmında sade ve külfetsiz İstanbul Türkçesini başarıyla kullanmıştır.
Şeyhi, Ahmed Paşa, Hayali ve Zati gibi şairlerden etkilenmiştir.
Divan şiirine kendi damgasını vurmayı başarmıştır.
Nefi, Şeyhülislam Yahya aracılığı ile Nedim’i etkilemiştir.
Baki, Divanı’nda dini konulara yer vermemiştir. Mensur eserlerini ise dini konularda yazmıştır. Böylece dini konulardaki derin bilgisini öğrenmiş olmaktayız.
Baki Eserleri
- Divan
- Mealimül Yakin fi Sireti Seyyidi’l-Mürselin
- Fezail’ül Cihad
- Fezail-i Mekke
- Hadis-i Erbain Tercümesi
Mealimül Yakin fi Sireti Seyyidi’l-Mürselin (Hz. Muhammed Huyunda Gerçek Bilgi):
Siyer kitabıdır. Tercüme bir eserdir. Kendisi de ilaveler yapmıştır.
Fezail’ül Cihad:
Cihadın faziletleri anlamına gelmektedir. Müslümanları cihada davet eden bir eserdir. Eser sade bir Türkçe ile yazılmıştır.
Fezail-i Mekke:
Arapça’dan tercüme edilen bir eserdir. Baki bu eserde Mekke tarihinden ve Osmanlı padişahlarının orada yaptırdığı eserlerden söz eder.
Hadis-i Erbain Tercümesi:
Kırk hadis çevirisidir.
