Beyaz Geceler, Dostoyevski’nin kaleme almış olduğu harika bir duygusal eserdir.
Kitabımızın başkahramanı, kahraman anlatıcı Petersburg sokaklarında aylak aylak gezip dolaşan, 8 yıldır Petersburg’da yaşamasına rağmen hiç arkadaşı olmayan bir gençtir. Hiç arkadaşı olmamasını pek önemsemez; çünkü bütün insanların dostu, Petersburgluların da ahbabı olduğunu düşünmektedir.
Yine böyle bir gün Petersburg sokaklarında avare dolaşırken hiç farkına varmadan şehirden uzaklaşmıştır. Tekrar şehre dönmek yerine ormanda gezmeyi düşünür. Ormanda gezinirken dere kenarında bir kızın ağladığını görür. Önce kız ile pek ilgilenmek istemez; ancak kıza başka bir adamın yaklaştığını görünce kızın yanına giderek onu korumasına alır ve neden ağladığını sorar.
Genç kız daha yakından birbirlerini tanımaları şartıyla sorunu kendisine anlatabileceğini söyler. Ertesi gün için randevulaşırlar. Adam bu duruma çok sevinir. Çünkü konuşmaları esnasında kızdan hoşlandığını düşünmektedir. Ertesi gün buluşarak birbirlerine hikayelerini anlatacaklardır.
Kahraman anlatıcı, ertesi günü sabırsızlıkla bekler. Buluştuklarında genç Nastenka, kahraman anlatıcıya, hayat hikayesini anlatma esnasında kendisine aşık olmaması şartını getirir. Aksi takdirde bir daha buluşmayacaklarını söyler. Kahraman anlatıcı bu şartı kabul ederek onun hikayesini dinler, ona kendi hikayesini de anlatır.
Kahraman anlatıcı, yalnız ve hayalci bir genç olduğunu, hiç arkadaşı olmadığından çok çaresiz olduğunu anlatır. Aslında Nastenka’nın durumu da yazardan farklı değildir. O da ninesi ile kalmaktadır. Anne babası çok küçük yaşta ölmüştür. Ninesi, Nastenka’yı yaptığı bir yaramazlıktan dolayı kendi eteğine bağlayarak cezalandırmış, iki yıldır dışarıya çıkarmamıştır. Nastenka, günlerini kitap okuyarak ve dikiş dikerek geçirmiştir.
Kızın ninesi evinin tavan arasını taşralı bir erkeğe kiraya vermiştir. Nastenka bu adama aşık olur ve adamın Moskova’ya giderken kendisini de götürmesini ister; ancak adam fakir biri olduğu için onu götüremeyeceğini ancak kendisini beklemesi halinde bir yıl sonra gelerek onunla evleneceğini söyler.
Aradan bir yıl geçmesine rağmen adamdan hiç ses gelmemiştir. Kahraman anlatıcı kızı teselli etmek için üzülmemesini, o adama bir mektup yazmasını söyler. Kız bir mektup yazarak kahraman anlatıcıya verir ve mektubu taşralı adama ulaştırmasını ister.
Kahraman anlatıcı, mektubu gönderir; fakat mektuba bir cevap gelmez. Bu arada kahraman anlatıcı da kıza aşık olmuştur ama kızı kaybetmemek için bu durumu kıza söylemez. Kiracı adamdan bir mektup gelmemesinden dolayı çok üzülen kızı bir nebze olsun rahatlatmak için kendisinin kızı sevdiğini söyler.
Kız bu duruma biraz şaşırmıştır; ancak madem kiracı benim sevgime karşılık vermedi. O halde beni seven insanla olmam daha doğru olur diye düşünür. Kız da kahraman anlatıcıyı sevdiğini söyleyerek onun sevgisine karşılık vermiş olur. Birlikte el ele Petersburg sokaklarında gezerek evlilik hayalleri kurmaya başlarlar.
Bir gece Petersburg sokaklarında el ele dolaşırken karanlıkta bir adam görürler. Nastenka bu adamın beklediği kiracıları olduğunu fark eder, koşarak adamın yanına gider ve el ele tutuşarak oradan uzaklaşırlar.
Ertesi gün Nastenka, kahraman anlatıcıya bir mektup yazarak özür diler ve kendisini affetmesini söyler. Yakında kiracıları ile evleneceğini, kendisini düğüne davet ettiğini ve eşi ile tanıştırmak istediğini söyler. Kahraman anlatıcı, olanlardan dolayı Nastenka’ya kızamaz hatta yaşattığı dört harika gün için minnettardır.
DEĞERLENDİRME: Dostoyeski’nin Beyaz Geceler isimli kitabı gelişmekte olan toplumlarda insanlar arası ilişkilerin erezyona uğramakta olduğunu ve insanların yalnızlaştığını resmeden harika bir eserdir
