Yazıya göre dopamin detoksu, dopamin üreten etkinliklerden ya da zevklerden belirli bir süre uzak kalarak ödül hassasiyetini azaltmayı amaçlayan bir tür oruç tutma anlamına geliyor. Başka bir deyişle zevk ya da haz orucu da denilebilir. Ancak bu kavramın bilimsel araştırmalara dayanmadığı, kişisel tecrübelerle faydasının gözlemlenmiş olduğu ve dopamin salgılanmasının tamamen durdurulmasının tıbben imkansız olduğu ısrarla vurgulanıyor.

Bütün bunlara rağmen yararlı bilgiler içerdiğini düşündüğümden hem öğrenmek hem de paylaşmak istedim.

Dopamin orucu Dr. Cameron Sepah tarafından ortaya atılmış ve özellikle teknoloji çalışanları olmak üzere hastalarını sosyal medya, telefon ve mesaj bildirimleri gibi belirli uyaranların olumsuz etkisinden uzaklaştırmayı amaçlıyor.

Dr. Sepah dopamin detoksunun hedeflediği dürtüsel davranışlardan bazılarını şu şekilde sıralıyor:

* Duygusal yeme

* Aşırı internet kullanımı ve oyun

* Kumar ve alışveriş

* Heyecan ve yenilik arayışı

Benzer davranışların bazı öğrenciler tarafından da sergilendiği ve aileler ve öğretmenler tarafından oldukça sık şikayet konusu yapıldığı bilinen bir gerçektir.

Beyin tarafından doğal olarak üretilen bir kimyasal olan dopamin bazı fiziksel işlevler ve davranışlar üzerinde etkili olduğu belirtiliyor. Örneğin:

öğrenme, motivasyon, uyku, ruh hali, dikkat.

Bunların hepsi öğrencileri ve onların akademik başarısını ya da sınavlara hazırlık süreçlerini doğrudan etkileyen durumlar.

Dopamin detoksu bireyin bir saatten birkaç güne kadar dopamin üretimini artıran bu tür etkinliklerden uzak durması demek. Yazıda dopamin üretiminin durdurulamayacağı ısrarla vurgulanıyor. Hatta Harvard Sağlık bloğunda bununla ilgili bir eleştiri yazısı da var. Ancak amaç zaten vücudun doğal işleyişinin dışında fazladan dopamin üretimini azaltmak. Bunun yolu da insanın kendi iradesini kullanarak bazı haz veren etkinliklerden uzak durmasından geçiyor. Yani bir tür oruç tutmak gibi.

Makale akıllı telefonda ya da sosyal medyada saatlerce zaman harcamak gibi bazı davranışlardan uzak durmanın bilinçli farkındalığa (mindfullness) katkı sağlayacağı vurgusuyla bitiyor.

Bu makale aynı zamanda Sinan Canan Hocanın “Konfor mübtela olduğumuz bir şeydir, insanı çürütür, canlılık mücadeledir.” ve ritüellerin beyne etkisi videolarını ve tasavvuf kitaplarında yer alan çile doldurma etkinliklerini çağrıştırdı. Sinan Hoca, kısa bir süre için üretilen dopaminin vereceği zevk uğruna düşülen rahat ve konfor bağımlılığının kişinin hayatını ve sağlığını olumsuz etkilediğinden bahsediyordu. Çilehanelerde çile dolduran dervişlerin de yaptığı, bir tür dopamin detoksu denilse sanırım yanlış olmaz.

Sonuç olarak bu makale benim için çok güzel bir öğrenme ve yeni bir konu üzerine tefekkür deneyimi oldu. Gün içerisinde kendimizi saldığımız “zaman hırsızı etkinliklerin hepsinin azıcık bir dopamin uğruna” olduğu konusundaki farkındalığımı artırdı. Dopamin uğruna başka hangi faaliyetlere kendimi saldığımı düşündürdü.

Umarım, hayat kalitesini ve verimliliğini artırmak isteyen herkese de faydalı olur.