Nabi (1642-1712)

Asıl adı Yusuf olan Nabi, Urfa’da doğmuş, İstanbul’da ölmüştür.
Saray çevresinde değişik görevlerde bulunmuştur.
24 yaşında İstanbul’a giden Nabi, yanında çalıştığı Mustafa Paşa ölünce Halep’e gitmiş 25 yıl Halep’te kalmıştır.
1702’de İstanbul’a dönen Nabi 1712’de burada vefat etmiştir.
Nabi döneminin ilimlerini, Arapça ve Farsça’yı ve bu dillerin edebiyatlarını iyi bilen bir sanatçıdır.
Alim bir şairdir. Söz oyunlarından uzak, açık, kesin, yapmacıksız ve sade bir dilden yanadır. Ancak aldığı eğitimin etkisiyle eserlerinde sade bir dil kullanmamıştır.
Nabi, Divan şiirine yeni bir anlayış, yeni bir ifade tarzı getirmiştir.
Hikemi şiir anlayışının edebiyatımızdaki kurucusudur. Nabi’nin bu şiir anlayışını seçmesinin iki temel sebebi hikemi şiirin şairin yaradılışına uygun düşmesi ve Nabi’nin yaşadığı dönemin Osmanlı Devleti’nin bunalımlı bir çağında olmasıdır.
Hikemi şiir bilgi ağırlıklı, öğretme amaçlı şiirlerdir.
Nabi, şiirin işlevini, kişisel ve toplumsal aksaklıkları okuyucuya göstererek okuyucuyu uyarmak, doğru yola yöneltmek olarak görür. Bu amaçla döneminin bozuk düzenini şiirlerinde ustalıkla eleştirmiştir.
Nabi lirik şiirlerinde de başarılıdır.
Nabi şiirlerinde atasözlerinden, fikir ve hikmetten çok faydalanan şair, rahat ve akıcı bir dille yazmış, halk ruhuna hitap ettiği için çok sevilmiştir.
Eserleri:

Nabi’nin Manzum Eserleri

Türkçe Divan
Farsça Divançe
Hayriyye
Hayrabad
Terceme-i Hadis-i Erbain
Surname

Nabi’nin Mensur Eserleri

Fetihname-i Kamaniçe
Tuhfetü’l Harameyn
Zeyl-i Siyer-i Veysi
Münşeat

Nabinin Divanı

Türkçe Divan

Çeşitli nazım şekilleriyle yazılmış şiirlerden oluşur. Ağırlıklı olarak gazel kullanılmış, kıta, rubai ve müfredlere de yer verilmiştir.

Hayriyye – Nabi

Hayriyye (Hayriname)

Nabi bu eseri oğlu Ebulhayr Mehmet için Halep’te yazmıştır.
Ebulhayr’ın mutlu bir insan ve toplum içerisinde iyi bir birey olması için nasıl davranması gerektiğini anlatan öğüt verici, didaktik bir mesnevidir.
Nabi, bu eserinde oğlunun şahsında döneminin gençlerine de öğütler verir.
Eser, bu eserinde dönemini toplumsal ve tarihi yapısını eleştirmiş, bu konuda bilgiler vermiştir.
Toplumsal hicviye olarak edebiyatımızın başarılı örneklerindendir.

Farsça Divançe

Gazeller ve tahmisler bulunur.

Terceme-i Hadis-i Erbain

Molla Cami’nin Kırk Hadis Tercümesi’nin Türkçe manzum çevirisidir.

Hayrabad – Nabi

Hayrabad

Aşıkane konulu bir mesnevidir. Baltacı Mehmed Paşa adına, 1705–1706 yıllarında Nâbî tarafından kaleme alınmış ünlü bir mesnevidir. Mesnevinin konusu Attâr’ın İlâhî-nâme eserindeki bir hikayeden alınmıştır.

Cavid adlı bir gence Hürrem Şah isimli bir şah âşık olur. Fakat Cürcan padişahı Fahr da bu genci sevmektedir. Sarhoş olduğu bir gece Hürrem Şah Cavid’i Cürcan padişahına bahşeder. Cürcan padişahı Hürrem Şah’ın sarhoş olduğu için böyle davrandığını, ertesi gün ayıldığında Cavid’i geri isteyebileceğini düşünür; bu nedenle Cavid’i bir kuyuya saklar, iki tane de kâfur mumu yakar. Şah ayılınca cidden de Cavid’i arar, fakat kuyuya girildiğinde Cavid orada olmadığını mumların da bittiğini görürler. Bir hırsız Cavid’i oradan çıkartmıştır, ama başka, daha derin bir kuyuya düşmüştür. Padişah bu hırsızla bu kuyuya girip Cavid’i kurtarır. Yolları güzel bir bahçeye düşer, bahçede bir dev ve güzel bir kız vardır. Dev kıza âşıktır, fakat Cavid kızı görünce kıza âşık olur. Hırsız devi öldürür, Cavid kıza kavuşur.

Surname

Şehzade Mehmed’in şehzadelerinin sünnet düğünü için yazılmış bir mesnevidir. Surname türü eserlerin önde gelenlerindendir. Dönemin tarihi, kültürel ve sosyal yapısını tanıtıcı bilgiler vermektedir.

Fetihname-i Kamaniçe

4.Mehmed’in Lehistan seferi ile ilgili izlenimlerini ve Kamaniçe Kalesi’nin alınışını anlatır. Gazavatame türünde bir eserdir.

Tuhfetul Haremeyn

Tuhfetü’l Harameyn

Nabi’nin hac ziyareti sırasında edindiği izlenimlerini anlattığı dili ağır olan bir eserdir.

Zeyl-i Siyer-i Veysi

Veysi’nin Hz.Muhammed’in doğumundan Bedir Savaşı’na kadar geçen dönemdeki olayları anlattığı siyer türündeki eserine, Mekke’nin alınışına kadar geçen dönemdeki olayların Nabi tarafından eklenmesiyle ortaya konmuş bir eserdir.