ŞARKI
Bir safa bahşedelim gel şu dil-i nâ-şâda
Gidelim serv-i revânım yürü Sa’d-âbâd’a
İşte üç çifte kayık iskelede âmâde
Gidelim serv-i revânım yürü Sa’d-âbâd’a
Gülelim oynayalım kâm alalım dünyâdan
Mâ’-i Tesnîm içelim Çeşme-i nev-peydâdan
Görelim âb-ı hayât akdığın ejderhâdan
Gidelim serv-i revânım yürü Sa’d-âbâd’a
Geh varub havz kenarında bırâmân olalım
Geh gelüb Kasr-ı Cinân seyrine hayran olalım
Gâh şarki okuyub gah gazel-hân olalım
Gidelim serv-i revânım yürü Sa’d-âbâd’a
İzn alub Cum’a namazına deyû mâderden
Bir gün uğrulayalım çerh-i sitem-perverden
Dolaşub iskeleye doğru nihân yollardan
Gidelim serv-i revânım yürü Sa’d-âbâd’a
Bir sen ü bir ben ü bir mutrib-i pâkîze-edâ
İznin olursa eğer bir de Nedîm-i şeydâ
Gayrı yârânı bugünlük edib ey şuh feda
Gidelim serv-i revânım yürü Sa’d-âbâd’a
1. Dörtlük:
Şair sevgilisine yalvararak bayram olduğunu çıkıp gezmesini istediğini dile getiriyor.
Edebi sanatlar: ►Birinci mısrada mübalağa yapılmıştır.
► “Ey” seslenme edatı kullanılarak nida sanatı yapılmıştır.
►”Bülbül gibi nalan olduğum” sözleriyle kendini güle benzeterek teşbih yapılmıştır.
2. Dörtlük:
Şair sevgiliyi tanıyan herkesin sevgilinin güzelliğine dayanamayarak ona vurulduğunu, aşık olduğunu, beklemekten sabırlarının ve dayanma güçlerinin tükendiğini, bütün alemin, herkesin onu özlediğini, onun için sevgilinin çıkıp gezmesini istediğini dile getirmektedir.
Edebi Sanatlar: ►İlk üç mısrada sorular sorularak istifham sanatı yapılmıştır.
► “Alem sana müştak” sözleriyle mübalağa sanatı yapmıştır.
3. Dörtlük:
Şair feyz-âbâd, Asaf-âbâd, Sad-âbâd köşklerinden ve onların güzelliklerinden bahsederek, sevgilinin gelip onların güzelliklerini görmesini istediğini dile getiriyor.
Edebi sanatlar:► “Ey” sözü kullanılarak nida sanatı yapılmıştır.
►”Mehlika” sözü sevgili yerine kullanılarak istiare yapılmıştır.
4. Dörtlük:
Üçüncü dörtlükte köşklerin güzelliğinden bahseden şair, burada sevgilisinin güzelliğinden bahsetmektedir. Sevgili siyah samur gibi saçlı billur gibi göğüslü, kâfur gibi beyaz gerdanlıdır.
Edebi sanatlar: ►”ferve-i semmur” sözleri, sevgilinin saçları yerine kullanılarak istiare yapılmıştır.
►”Sine-i billur” sözleriyle göğüs billura benzetilerek teşbih-i beliğ yapılmıştır.
►”Gerden-i kafur” sözüyle gerdan kafura benzetilerek teşbih-i beliğ yapılmıştır.
5. Dörtlük:
Şair burada sevgilisini överek ona yalvarmaktadır.
Edebi sanatlar:► “Sen açıl gül gibi” sözleriyle teşbih yapılmıştır.
►”Zar ile hezar olsun Nedim” sözleriyle teşbih yapılmıştır.
►”Haksar olsun Nedim” sözleriyle mübalağa yapılmıştır.
Şiirin biçim yönünden incelenmesi:
1.dörtlük
-yeksan olduğum olduğum: redif
-kurban olduğum ân: zengin kafiye
-nalan olduğum ( â: a,a olduğu için)
-kurban olduğum
2. dörtlük:
-uşak olduğun bilmez misin olduğun bilmez misin: redif
-tak olduğun bilmez misin âk: zengin kafiye
-müştak olduğun bilmez misin
– …………………. Diğer dörtlüklerle redif
3. dörtlük:
-safa â: tam kafiye
-mehlika
-baha
-………………….. redif
4. dörtlük:
-semmuruna una : redif
-billuruna ur : zengin kafiye
-kafuruna
-……………… redif
5.dörtlük:
-hezar olsun Nedim olsun Nedim: redif
-şikar olsun Nedim âr: zengin kafiye
-haksar olsun Nedim
-……………………. redif
Kafiye şeması:
-a -b -c -d -e
-a -b -c -d -e
-a -b -c -d -e
-a -a -b -b -b
Şiir aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Aruz ölçüsünün kalıbı: feilâtün feilâtün feilâtün feilün
Şiirin nazım birimi dörtlüktür.
Şiirle ilgili sorular ve cevapları:
1.Şiirde dile getirilen sevgilinin nitelikleri nelerdir?
Sevgili gözler görmemiş bir dünya güzelidir. Herkes ona aşıktır. Bütün alem onu özlemektedir. Şair onun aşkıyla bülbül gibi inlemektedir. Sevgili ay yüzlüdür. Samur gibi siyah saçlıdır. Billur göğüslüdür. Kafur gibi beyaz gerdanlıdır.
2. Nedim’in rakipleri kimlerdir?
Sevgilinin dostları, bütün tanıdıkları, onu gören herkes, bütün âlemdir.
3. İkinci kıtadaki edebi sanatları gösteriniz.
Mübalağa vardır. Ayrıca sorular sorularak istifham sanatı yapılmıştır. (bilmez misin)
4. “Ferve-i semmur” şiirde ne anlama gelmektedir? Burada hangi edebi sanat yapılmıştır?
“Ferve-i semmur” şiirde sevgilinin saçları anlamına gelmektedir. Böylece bu tabir sevgilinin saçları yerine kullanılarak istiare sanatı yapılmıştır.
5. Son kıtada şair ne gibi isteklerde bulunuyor?
Nedim sevgilisine “Sen tek gül gibi açıl da, ben de bülbül gibi ağlayıp inleyeyim.” “ Nedim senin yoluna toprak olsun. Ey kurban olduğum bugün bayramdır çık gez.” demek suretiyle isteklerde bulunuyor.
6. Şiirde gördüğünüz halk söyleyişlerini gösteriniz.
Kurban olduğum, gül gibi açıl, yoluna toprak olayım, âlem seni özlüyor, inleyerek bülbül olayım.
