Türk diplomatı, siyaset ve devlet adamı.
Edirne doğumludur. Yeniçeri ocağının yirmi sekizinci ortasına mensup olduğu için bu adla tanınmıştır. Askerlikten sonra çeşitli memurluklarda bulunmuştur.
3. Ahmed zamanında 1720’de Lale Devrinde elçilikle Paris’e gönderilmiştir. Gönderilme amacı Fransa ile Osmanlı arasındaki dostluğu kuvvetlendirmek ve Fransız kültürünü öğrenerek Osmanlıda uygulanabilecek olanları öğrenmekti.
Kendisine Paris’te büyük saygı gösterilmiştir. Paris’in kale ve istihkâmlarını gezdi ve kendisini hayretler içinde bırakan operaya da gitti.
Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi Sefaretnamesi
Sefaretname adlı eserinde Fransa’da gördüklerini yazmıştır. Bu eserinde Paris’i canlı bir şekilde anlatmıştır. Mehmed Efendi saraylara, bahçelere, havuzlara, çeşmelere karşı büyük bir hayranlık duymuşve bütün gördüklerini kendine özgü zarif üslûbuyla anlatmıştır. Mehmed Efendi’nin Paris’te görüp incelediği mekânlar arasında tabiphâne, devâhâne (eczahane), rasathâne, goblen halı fabrikası ile ayna fabrikası da vardır. Ona göre burada acayip ve garip binalar, saraylar, bahçeler vardır. Binaları üçer dörder kat olup yedi kat yapılmış hâneler pek çoktur. Şehir ve sokakları da kalabalıktır. Bu kalabalık, erkek ve kadınların sokakta bir arada olmalarından kaynaklanmaktadır. Sokaklar geniştir ve kaldırım taşlarıyla döşenmiştir.
Yirmisekiz Çelebi Mehmet Pariste
Sefâretnâme Osmanlılar için Batı’da açılmış ilk penceredir.
Lâle Devri denilen dönemin sanat anlayışında, sarayların, kasırların, köşklerin yapımında Çelebi Mehmed Efendi’nin Paris gözlemlerinin çok etkisi olmuştur. Venedik elçisi Emo, İstanbul’daki saray ve bahçelerin Çelebi Mehmed Efendi’nin Paris’ten getirdiği resim ve planlara göre yapıldığını ifade eder. Bütün bu plan ve resimler Mehmed Efendi’ye tercüman Lenoir tarafından sağlanmıştır. Yine bu çerçevede Mehmed Efendi’nin Sefâretnâmesi’nde tasvir edilen hayvan heykelleriyle Versailles bahçelerindeki mermer havuzların da Kâğıthane’de inşa edilen havuzlar ve sebiller için model işlevi gördüğüne şüphe yoktur.
Yirmisekiz Çelebi Mehmet Pariste 2
Oğlu Said Efendi’nin İbrahim Müteferrika ile birlikte ilk Türk matbaasını kurmak için gösterdiği gayret elçiliğinin en önemli sonuçlarından biridir.
Patrona Ayaklanması’ndan sonra III. Ahmed’e ve Damad İbrâhim Paşa’ya yakınlığı gerekçesiyle Lefkoşe’ye sürülmüş ve 1731’de orada vefat etmiştir.
Onun sayesinde zihniyet farkının izin verdiği ölçüde Fransız modası Osmanlı ülkesine sızmaya ve Batı’da öteden beri kökleşmiş olan Türkler’e yönelik yanlış düşünce ve kanılar da yavaş yavaş silinmeye başlamıştır. Onun nazik kişiliği, özgür yapısı, zekâsı, uyumu ve medenî davranışları da Paris’teki Türk imgesinin değişiminde rol oynamıştır.
Batı dünyası hakkında Osmanlı ülkesinde ilk bilgilerin oluşmasına katkıda bulunmuştur.
