Seydi Ali Reis (?-1562)

16.yüzyıl denizcisi, şair, bilgin ve seyahatname yazarıdır.

İstanbul doğumludur.

Kanuni Sultan Süleyman devrinin en tanınmış denizcilerindendir.

Şiirlerinde Kâtibî mahlasını kullanmıştır.

Birçok deniz seferine ve Kıbrıs’ın fethine katılmış, Barbaros Hayreddin Paşa’nın yanında çalışmıştır.

Osmanlı donanmasının başına getirilmiştir.

Hint denizinde Portekizlilere yenilince karaya çıkmış ve kara yoluyla ülkesine dönmüştür.

Hindistan’da bulunduğu süre içerisinde Çağatay Türkçesini öğrenerek Çağatay Türkçesi ile şiirler yazmıştır.

Seydi Ali Reis Eserleri

Mir’at-ı Kainat
Mir’atü’l Memalik
Muhit

Mir’at-ı Kainat

Usturlabın yapımı ve nasıl kullanılacağı, güneşin yüksekliği ve yıldızların uzaklığı, kıblenin ve öğle vaktinin belirlenmesi, rubu‘ tahtasının yapılması ve kullanılması, daire çemberlerinin sinüs, kiriş ve tanjantlarının bulunması ve karşı tarafına geçilemeyen bir nehrin genişliğini ölçme usulleri gibi konuları içermektedir.

Mir’atü’l Memalik

1557’de yazılmıştır. Edirne’de Kanuni’ye sunmuştur.

Miratü’l Memalik, Seydi Ali Reis’in Basra’dan ülkesine dönüş hikayesini anlatan bir eserdir.

Klasik Türk Edebiyatı’nda gezi alanındaki ilk eserlerden biridir.

Seydi Ali Reis, Hint kaptanlığına tayininden itibaren edebî ve yarı hikâye tarzında başından geçenleri anlatmıştır. Eserde yazarın uğradığı memleketler, tanıştığı hükümdarlar, gördüğü olaylar, ziyaret ettiği türbeler bir seyahatnâme özelliği taşıyacak üslûpla ele alınmıştır. Kitapta kendi şiirleri yanında başka şairlerin, özellikle Yetîm’in deniz seferlerine dair beyitleri de yer almıştır.

Muhit

Muhit adlı eseri yazar, kaptan ve gemicilerin kılavuz almadan Hint denizlerinde yolculuk yapmalarına imkân vermek üzere hazırlamıştır. Muhit adlı eserinde Seydi Ali Reis, deniz astronomisine, fiziki ve topoğrafik coğrafyaya ait bilgiler vererek bu alanda geniş bilgi birikimine sahip olduğunu göstermiştir. 1554 yılında yazılmıştır.

Eser on başlıktan meydana gelmektedir. Bunlar:

başlık (bab) altında işlenen konular: Yön bulma, gök dairelerinin, yıldızların aralıklarının ölçülmesi ve yıldızların irtifaının hesabı.
başlık (bab)adı altında işlenen konular: Zaman hesabı, takvim, güneş ve ay yılları.
başlık (bab) altında işlenen konular: pusula taksimatı.
başlık (bab) altında işlenen konular: Hindistan’ın rüzgâr altı ve rüzgâr üstü kıyıları, Hint denizindeki adalar, takım adalar ve Yeni Dünya’ya dair bilgiler
başlık (bab) altında işlenen konular: denizcilikte önemli bazı yıldızların doğma ve batma zamanları ve adları.
başlık (bab) altında işlenen konular: Hint Okyanusu’ndaki meşhur limanlarla adaların kutup yıldızına göre yüksekliği.
başlık (bab) altında işlenen konular: Astronomiye ait çeşitli bilgiler ve bazı limanlar arasındaki uzaklıklar.
başlık (bab) altında işlenen konular: Muson gibi mevsim rüzgârları ve bunların çeşitli takvimlere göre başlangıç tarihleri.
başlık (bab) altında işlenen konular: Ulaşım yolları
başlık (bab) altında işlenen konular: Büyük fırtınalar ve bunlar çıktığında alınacak tedbirler.