Cahit Sıtkı TARANCI, 1910 yılında Diyarbakır’da doğmuştur. Şiirlerinde en çok yaşama sevinci ve ölüm temalarına yer verdi; ayrıca yitik aşklar, mutlu sevdalar, yalnızlık, yaşadığı bohem hayatın buruklukları, çocukluk özlemi konulu şiirler yazdı. Birçok şiiri, farklı bestekârlar tarafından da bestelenmiştir.
1. Cahit Sıtkı Tarancı’nın biyografisinden yaptığınız çıkarımlardan hareketle aşağıda verilen şiirlerden hangisinin Cahit Sıtkı Tarancı’ya ait olabileceğini gerekçesiyle yazınız. (12p)
I.Şiir
Şehitler tepesi boş değil,
Toprağını kahramanlar bekliyor!
Ve bir bayrak dalgalanmak için;
Rüzgar bekliyor!
Destanı öksüz, sükûtu derin meçhul askerin;
Türbesi yakışmış bu kutlu tepeye
Yattığı toprak belli,
Tuttuğu bayrak belli,
Kim demiş meçhul asker diye?
II.Şiir
Çıngıraksız, rehbersiz deve kervanı nasıl,
İpekli mallarını kimseye göstermeden,
Sonu gelmez kumlara uzanırsa muttasıl,
Ömrüm böyle esrarlı geçecek ses vermeden,
Ve böylece bu ömür, bu ömür her dakika,
Bir buz parçası gibi kendinden eriyecek.
Semada yıldızlardan, yerde kurtlardan başka,
Yaşayıp öldüğümü kimseler bilmeyecek!
2. Aşağıdaki metindeki altı çizili kelimeleri, metinde kullanıldıkları cümlelerden yola çıkarak aşağıdaki tabloda verilen anlamlar ile eşleştiriniz. Kutucuk içerisinde belirtilen yerlerde kullanılan noktalama işaretlerinin de kullanım amacını tabloya yazınız. (4p+12p=16p)
(…)
Gençler,
Bir millet, mektebiyle millet olur. Bir millet, mektebinde yükselir. Mektebin büyüklüğünü görmek mi istiyorsunuz? Mektebin hayatına girin, koridorlarında dolaşın, sıralarının üstünü yoklayın, gençliğinin alnında parıldayan necabet damgasına bakın. Her birinin yüzünde İlâhi nazardan nişâne olan haya menbaında kaynaşan bin sevimli mânayı seyredin: Biliniz ki cemaatin en temiz unsurları sizlersiniz.
Bir milleti büyük yapan içinde bulunduğu medeniyet âlemine bayrak yapan, mekteplerinin kan değil de dimağ usaresi harcayan sinesidir. Medeniyet kervânına yol gösteren maarifdir.
Noktalama işaretlerinin kullanım amacı
(…)
(,)
| Kelime (12p) | Anlamı |
| eser, iz, belirti | |
| okul | |
| zihin, beyin | |
| bilgi ve kültür |
3. Aşağıda Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Beş Şehir adlı eserinden bir parça verilmiştir. (6p+8p+6p=20p)
O zamanın Erzurum’u, on yıl sonra 1923’te gördüğüm Erzurum’dan çok başkaydı. Her türlü kıyafette bir kalabalığın çarşı pazarını doldurduğu, saraç, kuyumcu, bakırcı, dükkânlarıyla senede o kadar malın girip çıktığı hanlarıyla, ambarlarıyla, eşraf ve ayanı, esnafı, otuz sekiz medresesi, elli dört camisiyle, İran transitin beslediği refahlı ve mamur Erzurum’la on yıl sonra gördüğüm harap şehir arasında kolay kolay münasebet tasavvur edilemezdi. Sonradan öğrendiğime göre, muhtelif çarşılarında on binlerce zanaatçı çalışır, saraçlarının yaptığı eyerler bütün şark vilayetlerine hatta Tebriz’e kadar gidermiş. Ben babamla, annemle gittiğimiz siyah kehribarcıları şimdi bir masal gibi hatırlıyorum. Küçük ve yarı aydınlık dükkanlarda ince, dikkatli, işin terbiyesini almış, adeta iş terbiyesiyle durulmuş birtakım adamlar, oturdukları yerden konuşuyorlar, pazarlıklar ediyorlar, ellerindeki kehribar işlerini havı dökülmüş çuha şalvarlarına sürterek cilalıyorlardı. Sonra keskin bir meşin kokusu, yumuşak derinin adeta söndürüldüğü, kıvamını bozduğu tokmak sesleri ve bir yığın uğultu…
a) Aşağıda verilen tanılayıcı dallanmış ağaçtaki ilk ifadeden hareketle doğru cevapları vererek çıkışa ulaşınız. (6p)
b) Okuduğunuz metinde toplumun özelliklerini anlatan ifadeleri yazınız. (8p)
c) Altı çizgili kelimelerde görülen ses olaylarını uygun kutucuğa yazınız. (6x1p=6p)
Ünlü düşmesi:
Ünlü daralması:
Ünsüz yumuşaması:
Ünsüz benzeşmesi:
Edebî dil, günlük dilden farklı olarak çok anlamlı bir yapıya sahiptir. Sanatçılar; eserlerinde kelimeleri, kelime gruplarını ve cümleleri kendilerine özgü bir kullanımla farklı anlamlara gelecek şekilde dönüştürür. Bu dönüşüm sonucunda da imge ortaya çıkar. İmgelerin şiirde kullanımı ise edebî sanatların oluşumuna zemin hazırlar.
Edebî eserlerde “Herkes tarafından bilinen geçmişteki bir olaya, kişiye işaret ederek hatırlatma” olarak tanımlanan anlam sanatı, telmihtir.
4. Yukarıdaki “Bilgi Köşesi”nden de hareketle aşağıdaki verilen şiiri inceleyiniz. İncelediğiniz şiirle ilgili sorulan
soruları cevaplayınız. (10p+10p=20p)
Bülbül benim lisanımla ötüştü.
Bir gül için can evinden tutuştu.
Yüreğine Toroslar’dan çığ düştü.
Yangınımı söndürmedi kar benim.
Sebep bazı Leyla, bazı Şirin’di.
Hatırım için yüce dağlar delindi.
Bilek gücüm Ferhat ile bilindi.
Kuvvet benim, kudret benim, fer benim.
Cemal Sâfi
a) Şiirin ilk dörtlüğünde sevgiliye duyulan aşkın ifadesi hangi imgelerle dile getirilmiştir? Buradaki imgelerin kullanımının şiire katkısı nedir? (10p)
b) Yukarıdaki dörtlükte yer alan hatırlatmaları (telmih) bularak bunların şiire katkısını yorumlayınız.
5. Aşağıdaki şiirde geçen edebî ve günlük dile ait ifadelerden birer örnek veriniz. (6p+6p=12p)
UÇUN KUŞLAR
Uçun kuşlar uçun, doğduğum yere
Şimdi dağlarında mor sümbül vardır
Ormanlar koynunda bir serin dere
Dikenler içinde sarı gül vardır.
O çay ağır akar, yorgun mu bilmem
Mehtabı hasta mı, solgun mu bilmem
Yaslı gelin gibi mahzun mu bilmem
Yüce dağ başında siyah tül vardır.
Rıza Tevfik BÖLÜKBAŞI
a) Edebî Dile Ait İfadeler (6p)
b) Günlük Dile Ait İfadeler (6p)
6. Aşağıda verilen konulardan birisini seçerek az on cümlelik bir deneme yazınız. (20p)
1. Görünmeyen Yalnızlık: Sosyal Medyanın Toplumsal İlişkileri Yalnızlaştırması
2. Kirliliğin Sessiz Katilleri: Plastikler ve Kimyasallar
3. Bir Kalbin İki Canlıya Sığması: İnsan ve Hayvan Arasındaki Bağ
4. Hayatın İlk Öğretmeni: Anneden Alınan Dersler
5. Bir Kitap, Bir Hayat: Okumanın İnsan Üzerindeki Etkisi
9.sinif edebiyat 1.donem 1.yazili sorulari c grubu indir.
