15. asır Anadolu sahası Türk edebiyatının en önemli şahsiyetlerindendir. Tasavvuf ve tıpta derinleşmiş, göz hekimliğinde uzman olmuş, memleketine döndükten sonra bir eczane açarak hekimlik yapmıştır. Çelebi Mehmed’in gözünü tedavi etmiştir.
Şeyhi, tasavvufla ilgilenmiştir, ancak mutasavvıf bir şair değildir. Şiirlerinde tasavvufun düşünce ve mazmunlarından faydalanmıştır.
Lirik şiirleri de güzeldir, duygu derinliği vardır şiirlerinde.
Anadolu sahası din dışı edebiyatın kurulmasında önemli rol oynamıştır.
Şeyhi’nin en dikkate değer yönü mesnevi alanındaki başarısıdır. Tezkire yazarları en güzel Hüsrev ü Şirin mesnevisini onun yazdığında hem fikirdir.
Kendi zamanında ve sonraki zamanlarda birçok şairi etkilemiştir.
Şeyhi’nin eserleri:
- Divan
- Harname
- Hüsrev ü Şirin
- Hâbnâme
Divan’ın başında tevhid, naat ve kasideler vardır.
Şeyhi, bu eserindeki kasidelerde en çok 2.Murad’ı övmüştür.
Harname
Harname başarılı bir hiciv eseridir, alanında ünlüdür.
Mesnevi nazım şekliyle yazılan Harname’de toplumsal eşitlik konusu işlenmiştir.
Eserde insanın yaptığı işin değeri kadar refaha layık olduğu görüşü vurgulanır.
Harname’de sosyal eşitsizlikler ince ve zarif bir dille eleştirilir.
Türk mizah edebiyatının şaheserlerinden kabul edilir.
İnce alay ve nükteleri içeren 126 beyitlik bir mesnevidir.
Harname’nin yazılı nedeni: Şeyhi, Çelebi Mehmed’in gözünü tedavi eder ve padişah ona Tokuzlu köyünü tımar olarak verir. Köyün eski sahipleri Şeyhi’yi köye sokmazlar, onu dövüp soyarlar. Şeyhi de bu olay üzerine Harname’yi yazar ve Çelebi Mehmed’e sunar.
hüsrev ü şirin
Hüsrev ü Şirin:
İranlı şair Nizami’nin aynı adlı eserinin tercümesidir.
2.Murat adına yazılmıştır.
Eser din dışıdır.
Hüsrev ile Şirin arasındaki aşk hikayesi anlatılır.
6944 beyitten oluşan eserde konu başarılı bir şekilde işlenmiştir.
Şair olayları hikaye etmede ve tasvirlerde başarılıdır.
Şeyhi eseri en trajik yerinde sonlandırmıştır.
Hâbnâme: Herhangi bir olayı, düşünceyi veya kişiyi sanki rüyada görmüş gibi anlatılarak yazılan eserlere denir. Tıbba dair bir eserdir.
Kenzü’l Menafi ve Neyname adlı eserleri de tıpla ilgili eserleridir.
