DERS: Türk Dili ve Edebiyatı
Sınıf : 9
Tarih: 11 – 15 Mart /18 – 22 Mart /25 – 29 Mart /01 – 05 Nisan/
15 – 19 Nisan
KONULAR: OKUMA : Cumhuriyet Dönemi’nden trajedi, komedi, dram tiyatro türlerine ait metinler okunur ve incelenir. Tiyatro ve tiyatro türleri hakkında genel bilgiler verilir. Temel tiyatro terimleri açıklanır. Dünya edebiyatından bir tiyatro örneğine yer verilir. Bu örneğin incelenen metinlerle(trajedi,komedi,dram) karşılaştırılması sağlanır.
DİL BİLGİSİ: Metindeki zarfları bulur ve bunların metindeki işlevlerini belirler.
Metinler üzerinden imla ve noktalama çalışmaları yapılır.
YAZMA :Kısa oyun yazma çalışması yapılır. Öğrenciler gruplara ayrılır ve her grubun 3-5 dakikada oynanabilecek komedi, dram, trajedi türlerinde kısa bir oyun yazması sağlanır.
SÖZLÜ İLETİŞİM: Yazılan kısa oyunun rol dağılımı yapılır, sınıf imkânları dahilinde sahne ve dekor kullanarak oyun sahnelenir ve tüm süreç değerlendirilir.
ÜNİTENİN ADI/NO: ÜNİTE – 6 / TİYATRO
KAZANIMLAR
A.OKUMA (METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME) KAZANIMLARI
1. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
2. Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönem ile ilişkisini belirler.
3. Metnin tema ve konusunu belirler.
4. Metindeki çatışmaları belirler.
5. Metindeki olay örgüsünü belirler.
6. Metindeki şahıs kadrosunun özelliklerini belirler.
7. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirler.
8. Metnin dil, üslup ve anlatım/sunum özelliklerini belirler.
9. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik ögeleri belirler. 10. Metinde edebiyat, sanat ve fikir akımlarının/anlayışlarının yansımalarını değerlendirir.
11. Metni yorumlar.
12. Yazar ve metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
B.DİL BİLGİSİ KAZANIMLARI
Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.
C.YAZMA KAZANIMLARI
Yazacağı metnin türüne göre konu, tema, ana düşünce, amaç ve hedef kitleyi belirler. Yazma konusuyla ilgili hazırlık yapar. Yazacağı metni planlar.Metin türüne özgü yapı özelliklerine uygun yazar.Metin türüne özgü dil ve anlatım özelliklerine uygun yazar. D.SÖZLÜ İLETİŞİM KAZANIMLARI Konuşma provası yapar. Boğumlama, vurgulama, tonlama ve duraklamaya dikkat ederek konuşur.Konuşurken gereksiz ses ve kelimeler kullanmaktan kaçınır.
ARAÇ-GEREÇ: 9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı, TDK Yazım Kılavuzu, Türkçe Sözlük, OGM Materyal Ders Sunuları, Etkileşimli Kitap Uygulamaları, Kazanım Bazlı Beceri Temelli Etkinlikler.
SÜRE: 20 Ders Saati (15 OKUMA + 3 YAZMA + 2 SÖZLÜ İLETİŞİM)
BELİRLİ GÜN VE HAFTALAR *Bilim ve Teknoloji Haftası *İstiklâl Marşı’nın Kabulü ve Mehmet Akif Ersoy’u Anma Günü.
GİRİŞ BÖLÜMÜ
1.Dikkat Çekme: Sevgili öğrenciler, aranızda hiç tiyatro seyretmeye giden var mı? Herhangi bir tiyatro oyununda görev alan var mı? Sizlere seyrettiğim bir tiyatro oyunundan bahsetmek istiyorum. Sizlerle lise yıllarımda yer aldığım tiyatro oyunundaki tecrübelerimi paylaşmak istiyorum.
2.Güdüleme: Kültürel farkındalık ve ifade etme yetkinlik alanımızın gelişmesini sağlayacağız. Kültürel farkındalık, müzik, sahne sanatları, edebiyat ve görsel sanatlar dâhil olmak üzere deneyim ve duyguların yaratıcı bir şekilde ifade edilmesidir.
3. Hedeften Haberdar Etme (Gözden Geçirme) Tiyatro ünitesinde sizlerle tiyatro ve tiyatro türlerinin özelliklerini öğreneceğiz. Cumhuriyet Dönemi’ne ait tiyatro örnekleri ile Dünya Edebiyatına ait tiyatro örneklerini karşılaştıracağız. Sözcük türlerinden zarfların(belirteç) metindeki işlevlerini ve Noktalama işaretlerinin metindeki kullanım amaçlarını tespit edeceğiz. Öğrendiğimiz bilgilerden yola çıkarak tiyatro metni yazma çalışması yapacağız. Yazdığımız kısa tiyatro oyununu da sınıfta sahneleyeceğiz.
4. Ön Bilgileri Hatırlatma: Batılı anlamda tiyatro türünün roman ve hikâye türü gibi Tanzimat Dönemi’nde Avrupa’dan edebiyatımıza girdiği öğrencilere hatırlatılır. Hikâyenin bölümleri ve roman türünün yapı unsurları soru cevap yöntemi ile öğrencilere hatırlatılır. Buradan hareketle tiyatro türünün de kendine has bölümleri ve yapı unsurları olduğu bilgisi verilir.
5. Derse Geçiş: Dersin işleyişinde ders kitapları kullanılacağı, OGM Materyal tiyatro ders sunusundan yararlanılacağı bilgisi verilir. Soru cevap, gösterip yaptırma teknikleri ile öğrencinin derse etkin katılımının önemine değinilir.
GELİŞME BÖLÜMÜ
1. Ders işleyişi ve notlar:
Ünite hazırlık soruları ile ders işlenişine başlanır.
“Tiyatro denince aklınıza hangi kavramlar gelmektedir?” sorusu beyin fırtınası tekniği kullanılarak cevaplandırılır. Tüm fikirler tahtaya yazılır. Öğretmen tarafından tüm fikirler değerlendirilir ve tiyatro ve türleri hakkında bilgi verilir.
Tiyatro, Yunanca görme yeri anlamındaki “theatron” sözcüğünden gelir. Tiyatro, eski Yunan kültüründe bağ bozumu törenleriyle başlamıştır.Göstermeye bağlı edebî metindir, diyalog ve monolog gibi gösterme teknikleri ile yazılır. Sahnede canlandırılmak üzere yazılan veya oyuncuların belli bir metne bağlı kalmadan doğaçlama biçimde sundukları metinlerdir.
Tiyatro, eski Yunan kültüründe bağ bozumu törenleriyle başlamıştır.Göstermeye bağlı edebî metindir, diyalog ve monolog gibi gösterme teknikleri ile yazılır. Sahnede canlandırılmak üzere yazılan veya oyuncuların belli bir metne bağlı kalmadan doğaçlama biçimde sundukları metinlerdir.
Modern tiyatro, Türk edebiyatında Tanzimat Dönemi’nde Fransızcadan tercümelerle edebiyatımıza girmiştir. İlk Türkçe oyun,Şinasi’nin 1850’de Tercüman-ı Ahval gazetesinde yayımlanan Şair Evlenmesi adlı tek perdelik komedi türündeki eseridir.
Tiyatronun Yapı Unsurları
Dramatik Örgü Yer(Mekân) Zaman Çatışma Kişi
Tiyatro; serim, düğüm ve çözüm olmak üzere üç bölümden oluşur.
Modern tiyatro türleri; içerdiği konuya ve konunun işleniş özelliğine göre trajedi, komedi, dram gibi adlar alır.
Trajediler, konularını tarihten ve mitolojiden alır. Oyunda tek bir olay anlatılır. Kahramanlar eğitimli, soylu insanlar arasından seçilir; krallar, kraliçeler, tanrılar ve yarı tanrılar oyun kahramanı olabilir.Kahramanlar, karakter özelliği gösterir. r. Trajedi özelliklerinin bazılarını taşıyan oyunlar yazılmaktadır. Türk edebiyatında Abdülhak Hamit Tarhan, Orhan Asena, Turan Oflazoğlu, Güngör Dilmen Kalyoncu trajedi türünde eseri olan yazarlardır.
Komediler, konularını günlük hayattan alır. Kişilerin ya da toplumun aksak yönleri gösterilerek seyirciyi güldürürken düşündürmek amaçlanır. Kahramanlar, halk tabakasından kimselerdir. Üç birlikkuralına uyulur. Öldürme, yaralama gibi çirkin olaylar sahnede canlandırılır. Kaba sözlerden, şakalardan, söz oyunlarından kaçınılmaz. Türk edebiyatında komedi türünün ilk örneği Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı oyunudur. Cumhuriyet Dönemi’nde Vedat Nedim Tör, Ahmet Kutsi Tecer, Necati Cumalı, Oktay Rıfat, Güngör Dilmen, Haldun Taner gibi oyun yazarları komedi türünde eser vermişlerdir
Komedi Çeşitleri
1. Karakter Komedisi: İnsanların gülünç ve aksak yönlerini gösteren komedi türüdür.
2. Töre Komedisi: Toplumun gülünç ve aksak yönlerini gösteren komedi türüdür.
3. Entrika Komedisi: Seyircide merak uyandırmayı ve onu şaşırtarak güldürmeyi amaçlayan komedi türüdür. Entrika komedisinde seyirciyi güldürmekten başka amaç gözetilmez.
Dram, acıklı ve üzüntülü olayları, kimi zaman güldürücü yönlerini de katarak konu alan sahne oyunudur. XVIII. yüzyılda klasisizme tepki olarak doğan romantizmle birlikte ortaya çıkmıştır. Trajedi ve komedideki üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur. Hayatın hem acıklı hem gülünç yanları birlikte verilir. Olaylar tarihten ya da günlük hayattan alınabilir. Kişiler toplumun her kesiminden olabilir. Çirkin olaylar sahnede canlandırılabilir. Dram, üç veya beş perdeden oluşur, nazım ve nesir şeklinde yazılabilir.
Türk edebiyatında dram türünün ilk örnekleri Tanzimat Dönemi’nde Namık Kemal’in yazdığı Zavallı Çocuk ve Vatan yahut Silistre adlı oyunlardır. Dramın başarılı örnekleri Cumhuriyet Dönemi’nde görülür. Reşat Nuri Güntekin, Faruk Nafiz Çamlıbel, Necip Fazıl Kısakürek, Ahmet Kutsi Tecer, Oktay Rifat Horozcu, Turgut Özakman, Necati Cumalı gibi oyun yazarları dram türünde eserler vermişlerdir.
Güngör Dilmen’nin yazdığı “Kurban” adlı tiyatro trajedi türünün özelliklerini yansıtır. Aslında eser, bir Anadolu kadını olan Zehra’nın dramıdır.Erkeğini başka bir kadın ile paylaşmak zorunda bırakılan bir durumu toplum normal karşılasa da Zehra tüm kalbi, ruhu ve aklı ile kabul etmemektedir. Çevresi ile çatışır ve yenilgiyi kabullenmektense çocuklarını da kurban verip bu kötü düzenden çekilir. Oyun önemli bir kadın sorununu ele almakta ve bu sorunu dramatik bir olay düzeni içinde, düşündürecek ve duygulandıracak biçimde inandırıcı kişilere yaşatmaktadır.
Başlıca kişiler;Zehra, Mahmut,Gülsüm,Zeynep,Mirza, Murat
Yazar , Zehra’yı sadece davranışları, sözleri ile canlandırmakla yetinmemiş, öteki kişiler ağzından kullandığı benzetmeler ve sembollerle onun kişiliğini renkli ve belirgin kılmıştır. (Detaylı bilgi için bkz “KURBAN” ÜZERİNE BİR İNCELEME. Doç. Dr. SEVDA ŞENER)
Ali Yürük’ün yazdığı “Türkmen Kızı” ve Orhan Asena’nın “Tohum ve Toprak” adlı tiyatro metin örnekleri metin anlama ve çözümle soruları kapsamında incelenir.
DİL BİLGİSİ ÇALIŞMALARI
Zarflar; fiilleri, fiilimsileri, zarfları ve sıfatları; yer -yön, durum, zaman, ölçü – miktar ve soru kavramlarıyla niteleyen sözcüklerdir.
Zarflar; durum zarfları, zaman zarfları, yön zarfları, miktar ve soru zarfları olarak beş gruba ayrılır.
1) DURUM ZARFI: Fiile sorulan “Nasıl?” ve “Neden?” sorularına cevap veren zarf çeşididir.
2) YER YÖN ZARFI: Fiile sorulan “Nereye?” sorusuna cevap verir.
3) ZAMAN ZARFLARI: Fiile sorulan “Ne zaman?” sorusuna cevap veren zarf çeşididir.
4) MİKTAR (AZLIK ÇOKLUK) ZARFLARI: Fillleri, fiilimsileri, sıfatları veya zarfları ölçü,miktar bakımından sınırlandıran, derecelendiren zarflardır. Bunlar “Ne kadar?” sorusuna cevap verirler.
5) SORU ZARFLARI: Fiili ya da filimsileri soru yoluyla açıklayan zarflardır. Başlıca soru zarfları şunlardır: Nasıl? Ne zaman? Neden? Niçin? Ne kadar? Niye? Ne?(Niçin anlamında)
Aşağıdaki metinde geçen zarfları bulalım.
Uzun zamandır hiç bu kadar mutlu olmamıştım. Dünkü haber, beni çok mutlu etti. Henüz bu güzel haberi evdekilere söyleyememiştim. Çünkü üç günden beri evde yoklardı. Gelmelerine bir iki saat kala yerimde duramıyor, ikide bir dışarı bakıyordum. Sonunda geldiler, onları büyük bir sevinçle karşıladı.
Aşağıdaki verilen cümlelerde yer alan noktalama işaretlerinin kullanım amaçlarını karşılarına yazınız.
Cümleler Cümledeki Kullanım Amacı
KÖYLÜLER: ( İki nokta ,karşılıklı konuşmada konuşan kişiyi belirttiği için kullanılmıştır.)
AHMET – O ne demek ana? (Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir. Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir.)
II. MAHMUT – (Amber Ağa’ya) Ağa! (Yay ayraç, tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır.)
Heeey!.. Zafer bizimdir…( Ünlem işareti, duyguları belirtmek için kullanılır.)
(Üç nokta ise sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur.)
NATALYA: Bana evlenme teklifi ha? (Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur soru işareti konur.
YAZMA ÇALIŞMALARI
Kısa Oyun Yazma Aşamaları
1. Hazırlık
Hazırlık aşamasında konu, tema, oyundaki kişiler ve bu kişilerin özellikleri belirlenir..
2. Planlama
a. Sahneyi/sahneleri belirleme.
b. Dramatik örgüyü belirleme,.
c. Çatışmayı belirleme
3. Taslak Metin Oluşturma
Hazırlık aşamasında belirlenen konunun gelişim aşamaları sahnelerle ilişkilendirilir. Sahnelerin sıralanışı, uzunluğu-kısalığı, birbirine bağlanışları ve akıcılığı dikkate alınarak taslak metin oluşturulur. Taslak metinde oyunda yer alacak dekor, oyuncuların giyecekleri kostümler, oyuncuların hareketleri, sahneye çıkış sıraları belirlenir.
Monolog ve diyaloglar yazılır.
a. Dekor ve kostümle ilgili ayrıntıları yazma
b. Hareketlere ait betimlemeleri yazma
c. Diyalog ve monolog oluşturma
4. Taslak Metni Geliştirme ve Düzeltme
Taslak metin; açıklık, akıcılık, cümleler arasında anlam ilişkisi bakımından gözden geçirilir. Metindeki anlatım bozuklukları, yazım ve noktalama hataları giderilir. Taslak metne son şekli verilir.
a. Metnin tutarlılığını değerlendirme: Taslak metin; dramatik örgüdeki düzen, sahnelerin ve perdelerinolay aşamalarına uygunluğu, kişilerin belirlenen karakterlere uygun monolog ve diyaloglarıyla uyumu bakımından değerlendirilir. Belirlenen tutarsızlıklar giderilir.
b. Yazım ve noktalama hatalarını düzeltme: Metindeki yazım ve noktalama hataları cümlelerin anlamınıdeğiştirebilir. Bu nedenle yazım ve noktalama hatalarının giderilmesi önem taşır.
5. Yazılan Metni Paylaşma
Yazılan metin; sınıf ortamında yüksek sesle okuma, panoda sergileme, elektronik ortamlarda, kitap, dergive gazetelerde yayımlama, yarışmalara katılma gibi yollarla paylaşılır.
SÖZLÜ İLETİŞİM ÇALIŞMALARI
Kısa Oyun Sahneleme
Oyuncuların belirlenmesi: Oyunda canlandırılacak ya da gösterilecek kişilerin hangi oyuncular tarafındanoynanacağının belirlenmesi rol dağılımıdır.
Sahne ve dekorun düzenlenmesi: Sınıfta sergilenecek oyun için yerden yüksek sahne oluşturmak mümkün değildir. Sınıfta oluşturulabilecek sahne tahta ile sıralar arasında kalan boş alandır.
Ön çalışmalar: Oyunun sahnelenmesinden önce metnin yüksek sesle okunması, rollerin ezberlenmesi, jest ve mimiklerin role uygun yapılması, ses tonunun ayarlanması başlıca çalışmalardır.
2. Etkinlikler: Tiyatro metinleri öğrenciler tarafından okunur ve metinler incelenir. OGM materyal etkileşimli etkinliklerden faydalanılır. Temel tiyatro terimlerinin öğretiminde “Anlat Bakalım” etkinliği kullanılarak öğrenme ortamı keyifli hâle getirilir. Yazma çalışmasında sınıf mevcuduna göre öğrenciler gruplara ayrılır. İstasyon tekniğinden faydalanarak metin yazma etkinliği yapılır. Böylece öğrenciler, farklı zekâ ölçümleri ve alanlarını kullanır, grup içi iletişim becerileri gelişmesine katkı sağlanır. Ortaya çıkan metin sınıfta sahnelenir ve tüm süreç değerlendirilir.
SONUÇ BÖLÜMÜ
1.Özetleme: Sevgili öğrenciler, tiyatro ünitesinde sizlerle, tiyatro nedir? Tiyatro türleri ve özellikleri nelerdir? Önemli tiyatro yazarlarımız kimlerdir? sorularına cevap bulduk. Metni anlama ve çözümleme çalışmaları yaptık. Öğrendiğimizi bilgilerden yola çıkarak kısa bir tiyatro oyunu yazarak , oyunu sınıfta sahneledik. Öğrenme sürecinde yeni bilgiler ve tecrübeler edindik. Ayrıca metinden hareketle dilbilgisi çalışması yaptık. Zarfların görevlerini metin üzerinden tespit ettik.
2.Ölçme ve Değerlendirme: OGM Materyal (Kazanım Kavrama Etkinlikleri) Cumhuriyet Dönemi bir tiyatro örneği çalışması akıllı tahtada açılarak tüm sınıfın katılımı ile sorular cevaplandırır. Zıt panel tekniği ile sınıf , soru grubu ve cevap grubu olmak üzere ikiye ayrılır. Soru grubunun sorduğu soruları cevap grubu yanıtlar. Daha sonra gruplar yer değiştirir. Böylece hem öğrenilen bilgilerin tekrarı yapılır hem de öğrenme eksikleri tespit edilir.
3. Ödevlendirme: Öğrenilen bilgilerin tekrarı, bilgilerin daha kalıcı hale gelmesi ve neyi ne kadar öğrendiğimizin tespiti için ünite değerlendirme çalışmaları ödev olarak verilir.
9.sinif edebiyat tiyatro unitesi günlük plani indir.
