1. Tanzimat, Osmanlının gerek siyasi gerek sosyal ve kültürel yaşamında etkili olmuş bir yenilik hareketidir. Tanzimat, birçok yenilik getirmiştir. Kölelik kaldırılmış, halkın Müslim ve gayrimüslim biçiminde sınıflandırılmasına son verilmiştir. Halkın can, mal ve haysiyetlerinin korunma kararı alınmıştır. Padişahın geniş yelpazedeki yetkileri ilk defa kısıtlanmış, herkesin bağlı olduğu bir hukuk sisteminin temelleri atılmıştır. Böylece Osmanlıda modernleşme süreci ciddi manada başlamıştır.
Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisi Tanzimat’ın getirdiği yenilikler arasında değildir?
A) İnsanların dinî inancına göre gruplanmasına son vermek
B) Toplumun can ve mal güvenliğini sağlamak
C) İnsanlara dinlerini yaşayabileceği bir ortam hazırlamak
D) Padişahın yetkilerini kısıtlamak
E) Tüm toplumu kapsayan bir hukuk sistemi oluşturmak
2. Osmanlı Devleti’ndeki yenilik hareketlerini iki ana bölümde incelemek mümkündür. Birinci dönem yenilik hareketleri üzerinde hâkim olan fikirler, Osmanlının kendi tarih ve kültüründen esin taşıdığı hâlde, ikinci dönem yenilik hareketlerinin başlamasında Avrupa kültür ve medeniyetinin etkisi vardır. İşte . . . , bu ikinci dönemde yapılan yeniliklerin en önemlisidir. Tabanın, yani halkın isteğiyle değil, yönetimdeki bürokratların isteğiyle ortaya çıkması da bu yenilik hareketini farklı kılmaktadır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Islahat
B) Tanzimat
C) Kanun-ı Esasi
D) I. Meşrutiyet
E) Nizam-ı Cedit
3. . . . , Türk edebiyatında Tanzimat döneminde ilk kez gazeteyle birlikte görülen bir yazı türüdür. Yazarın belli bir konuda, genellikle günlük politika ile ilgili görüşlerini dile getirdiği kısa metinlerden oluşur. Politikanın yanında bilim, dil, kültür vb. alanlardaki konular da bu yazı türünün ilgi alanına girer. Bu yazı türünde yazarın amacı, bir konuyla ilgili düşüncelerini kanıtlarıyla birlikte sunmaktır.
Bu parçada sözü edilen yazı türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Makale
B) Hatıra
C) Deneme
D) Söyleşi
E) Eleştiri
4. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi ayraç içinde belirtilen gazeteyle ilgili değildir?
A) İlk edebî gazeteyi Ziya Paşa çıkarmıştır. (Tercüman-ı Hakikat)
B) Türk edebiyatındaki ilk resmi gazetedir. (Takvim-i Vakayi)
C) Tıpla ilgili bilgiler aktaran ilk gazetedir. (Vaka-yı Tıbbiye)
D) Türk edebiyatındaki ilk yarı resmi gazetedir. (Ceride-i Havadis)
E) Şinasi ve Agâh Efendi’nin birlikte çıkardığı gazete, Türk edebiyatındaki ilk özel gazetedir. (Tercüman-ı Ahval)
5. Efendim Kemal’im Muhterem Biraderim,
İzmir’den avdetim sonrasından sana yazmıştım, vusûlünden eminim. Ondan sonra başıma neler geldiğini sorma. Bir kere keyifsiz deyip sormuşsun. Keyifsiz değil, ben bir aralık tecennün ettim. Bu bâbda sana kalemle malûmat veremem. Zira ne kadar söylesem nakıs olur. Nakıs olup mükemmel olmadığı hâlde ise hakikaten tecennün ettiğime sen de hükmeder, mükedder olursun.
Tanzimat sanatçılarından Abdülhak Hamit’in yazdığı bu metin, aşağıdaki edebiyat türlerinin hangisinden alınmış olabilir?
A) Anı
B) Mektup
C) Günlük
D) Eleştiri
E) Biyografi
6. Bir öğrenci, elbette öğretmeninin mizacını bilir ve ona göre hareket eder. Zavallı Tahir Bey de ne yapsın? Üstat Ekrem’i darıltmak istemediğinden Elhan müsveddesini, içindeki Gark-ı Nur naziresini çizdikten sonra, takdim etmeyi itaat alışkanlığı olduğu için uygun bulmuş. Böylece Recaizade Ekrem’e bir iyilik sunmuş. Eğer Tahir Bey, böyle tedbirli bir yöntem bulup da mecmuasını, içindeki Gark-ı Nur hazinesini çizmeksizin takdim etmiş olsaydı kendi deyimiyle kırmızı mürekkep hokkasına dönmüş olan Ekrem Bey’in alnını kırıştırırdı.
Bu metinde aşağıdaki yazı türlerinden hangisine özgü nitelikler ağır basmaktadır?
A) Roman
B) Makale
C) Masal
D) Hikâye
E) Eleştiri
7. Öğretici metinler, okuru aydınlatmak, ona bilgiler aktarmak için yazılır. Kanıtlanabilir bilgiler içerir. Bu tür metinlerde yazarın kişisel yorumu, duyguları yer almaz. Öğretici metinlerde edebî sanatlardan uzak durulur, dilin göndergesel işlevinden yararlanılır. Bilgi verme amacı güdüldüğünden açık ve anlaşılır bir üslup kullanılır.
Bu parçada öğretici metinlerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?
A) Okuru bilgilendirmek amacıyla yazıldığına
B) Nesnel bilgiler içerdiğine
C) Söz oyunlarından yararlanılmadığına
D) Yalın ve anlaşılır bir anlatımının olduğuna
E) Edebî metin özelliği taşımadığına
8. Bir kişinin düşüncelerini, duygu ve gözlemlerini günü gününe yazdığı ve o günün tarihini koyduğu yazılara . . . adı verilir. Bu yazı türünün eski edebiyattaki ismi ruznamedir. Bir kimsenin kendi hayatını, yaşadığı dönemde tanık olduğu veya duyduğu olayları, üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra anlattığı yazılara ise . . . denir. İçeriği birbirine çok yakın olan bu iki yazı türünün farkı şudur: Biri yaşanan gün içinde yazılır, diğeri ise olayların üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra kaleme alınır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi sırasıyla getirilmelidir?
A) anı – biyografi
B) deneme – söyleşi
C) biyografi – günce
D) günce – anı
E) otobiyografi – günce
9. Ahmet Hamdi Tanpınar, Tanzimat edebiyatının ilk dönemi için çerçeve söz teklif ederken şunu söyler: “Bu devirde gazete, hemen tüm yeniliği idare eder.”
Ahmet Hamdi Tanpınar, bu sözüyle aşağıdakilerden hangisini anlatmak istemiştir?
A) Tanzimat döneminde gazeteleri edebiyatçıların çıkarmasının çok önemli olduğu
B) Gazetede yayımlanan edebî metinlerin Tanzimat edebiyatına güç kattığı
C) Gazetenin, Türk edebiyatına birçok yenilik getirdiği
D) Tanzimat sanatçılarının aynı zamanda gazete çıkardıkları
E) Tanzimat edebiyatında yenilik hareketlerinin arka planda gazetenin olduğunu
10. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Şinasi’nin çıkarmış olduğu Tasvir-i Efkâr gazetesi, dönem sanatçılarına, eserlerini yayımlama olanağı sunmuştur.
B) Namık Kemal’in kaleme aldığı Tahrib-i Harabat ve Takip, Tanzimat döneminde ortaya konmuş eleştirilerdendir.
C) Tanzimat döneminde yazılan metinlerde öğreticilik ön planda olduğundan romanlarda bile okura bilgi aktarılır.
D) Mektup türü Tanzimat döneminde gelişmiş, sanatçılar birbirlerine edebî mektuplar yazmıştır.
E) Makale, gezi yazısı, anı gibi yazı türleri, Türk edebiyatında ilk defa Tanzimat döneminde görülür.
11. (I) Tanzimat edebiyatında öğretici metinler yapı değiştirmiş, Batılı öğretici metinler edebiyatımıza kazandırılmıştır. (II) Bu değişimde gazetelerin önemli bir etkisi olmuştur. (III) Ahmet Mithat Efendi ile başlayan gazetecilik çok gelişmiş ve gazete etkili bir iletişim aracı olmuştur. (IV) Dahası Tanzimat döneminde çıkan gazetelerde makale, fıkra, deneme, tenkit gibi öğretici metinlere sıklıkla yer verilmiştir. (V) Böylece öğretici metinler Tanzimat’la birlikte önem kazanmış ve Batılı bir kimliğe bürünmüştür.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
CEVAPLAR: 1.C, 2.B, 3.A, 4.A, 5.B, 6.E, 7.E, 8.D, 9.E, 10.E, 11.C
